Rant, insanlığımızın önüne mi geçti?

Rant Nedir? 

Rant kavramı dar ve geniş anlamlarıyla iki farklı şekilde kullanılmaktadır:  

İktisatçılar tarafından rantın tanımı "Doğanın Getirisi" şeklinde yapılmaktadır. Başka bir deyişle rant hiç emek harcamadan elde edilen kazanımlardır.  

Korkut Boratav’a göre ise rant, daha geniş bir yorumla, belki de "avanta" teriminin anlamına da geçerek şöyle tanımlanmaktadır: "Devletin çeşitli uygulamalarla bireysel, endüstriyel veya sektörel olarak özel teşebbüs lehine herhangi bir çıkar avantajı yaratması; bu avantajın realizasyonu ve paylaşımı"dır. (Kaynak: Vikipedi)  

Çuvaldızı kendimize... 

Toplumda rant kavramı ile ilgili tartışmalar daha çok siyasi söylemlerde kullanılıyorken, ben bu yazımda daha çok dar anlamdaki rant kavramının altını çizmek istiyorum. Çünkü her ne kadar bireyler devlette belli makamlarca yandaş, her devrin adamı vb. sıfatlarla nitelendirdikleri özel sektör patronlarına rant sağlandığı eleştirilerini sık sık dile getirseler de, aslında aynı fırsat kendileri için doğduğunda bu fırsatı değerlendirmekten pek de kaçınmamaktadırlar. Sonuçta Rant "emek harcanmadan elde edilen" her türlü kazanımı içermektedir.  

Örneğin doğayı seven, kendisini çevreci olarak nitelendiren çarpık kentleşmeyi eleştiren bir kişi sahip olduğu binanın yıkılarak yeni kat çıkılması sonucu elde edeceği ekstra kazancı reddetmemektedir. Bunu yaparken elde ettiği emeksiz kazanç doğa sevgisini anında unutturacak, çarpık kentleşmeye kendisi de katkıda bulunmaktadır. Yine örneğin televizyon haberlerini izlerken acımasız eleştirilerini esirgemeyen bir çok insan, apartmanına cep telefonları için baz istasyonu kurulması teklifi aldığında, radyasyon vb. tehditleri paranın ışıltısı karşısında rahatlıkla göz ardı etmektedir.  

Bu tür örnekler ticari ya da ticari olmayan ve günlük hayatın birçok alanında rahatlıkla arttırılabilecektir. Sonuçta anahtar kavram, emek vermeden rant elde edip hayatın herhangi bir alanında şahsi çıkar sağlayarak, başka birilerine ya da toplumun geneline zarar vermektir. (Banka sırasında birilerinin önüne geçme fırsatını değerlendirmek, hasta ziyaretinde kuralları göz ardı ederek ziyaret saatlerinin dışında hasta odasına girmenin yolunu bulmak, otoparkta aracımıza park yeri ararken bizden öncekileri görmezden gelerek park yeri kapmak gibi elde edilen kazançları da bu tür bir anlayışın uzantıları olarak ortaya koyabiliriz.)  

Özetle demek istediğim şudur ki, içinde bulunduğumuz toplumda her birey kendisinden çok uzak olan konularda acımasız eleştirilerini diğerlerinden esirgemezken kendi kontrol alanına giren konularda eleştirdiği yaklaşımları rahatlıkla göz ardı edebilmekte hatta savunuyor hale gelebilmektedir. Ancak unutmamak gerekir ki her birey yaptıkları ya da yapmadıklarıyla başkaları için o acımasızca eleştirilen uzaktaki diğerlerini oluşturmaktadır.  

Sonuçta "biz ve diğerleri" ise toplamda içinde yaşadığımız toplumu, yani soluduğumuz havayı, yaşadığımız hayatın kalitesini belirlemekteyiz.