Reel ücret

Ücret nedir?

Ücret nedir? Çalışanın ücreti nasıl hesaplanır? Ücret, üzerinde durulacak önemli tanımlar nelerdir?

Ücret Sistemi, Ücret Politikası, Ücret Yönetimi, Stratejik Ücret, Taban Ücret, Kök Ücret, Giydirilmiş Ücret, Brüt Ücret ifadeleri neyi anlatmaktadır, bunların tanımları sistemli ve kurumsal bir ücret politikası geliştirmek için gereklimidir?

Ücreti tanımladıktan sonra, işçi ve işveren için önemi ve anlamını da belirleyerek ücret sistemini açmış olalım.

Ücret: Mal ve hizmet üretimine doğrudan ya da dolaylı olarak katkıda bulunan tüm zihinsel ve/veya bedensel emeğin karşılığıdır.

Ana-kök-temel-taban ücret

Nominal ücret

Reel ücret

Ücret düzeyi

Ücret yapısı

Ücret sistemi

Ana-kök-temel-taban ücret: Bir üretim birimi başına ya da bir zaman birimi başına ödenen ya da ödemesi kararlaştırılan ücret miktarıdır.

Haftalık veya aylık çalışma süresine göre ödenirken çalışılan süre saat birimi üzerinden hesaplanır.

Üretime dayanan ücret parça başına göre tespit edilir.

Kardan pay şeklinde hesaplama, satış ve üretimden yüzde şeklinde, iş ve hizmet sonucunda komisyon şeklinde veya belli bir kotaya göre prim şeklinde ücret hesabı yapılabilmektedir.

Ücret geliri: Bir yıl içinde personele ödenen ayni ve nakdi bütün ödemelerin toplamını oluşturur. Nominal ücret, Para ile ifade edilen ücret miktarıdır.

Reel ücret: Ülkede o anda geçerli olan fiyatların düzeyi dikkate alınarak hesaplanan satın alma gücüdür.

İşveren nominal ücreti dikkate alırken, personel satın alma gücünü ifade eden reel ücreti dikkate alır.

Ücret düzeyi: Bir işletmede çalışanlara ödenen ücretlerin oluşturduğu genel ortalamadır.

Ücretleri iş alanı, bölge yâda uluslar arası düzey bakımından karşılaştırmak mümkündür. Karşılaştırmada reel ücret esas alınır.

Ücret yapısı: Aynı işletmede bir işe diğerlerine oranla değişken ücret ayarlamasını ifade eder.

Ücret yapısı yapılan işe ve performansa göre çalışanın hak ettiği ücreti almasını sağlayan adil ve dengeli ücret yapısıdır.

Ücret sistemleri: Ücretlerin hesaplanma ve ödeme biçimlerini belirleyen sistemdir.

- İş gücü piyasasına dayalı sistem

- İşe dayalı sistem

- İşi yapana dayalı sistem

Ücretin önemi: Çalışanlar açısından ücret, genelde çalışanın tek gelir kaynağı ve ekonomik gücünü belirlemesi nedeniyle çok önemlidir.

Bu gelirin kaybı veya azalması çalışanın sosyal ve ekonomik hayatını doğrudan etkileyecektir. Ücretin yeterli ve adil olduğunu düşündüğünde işçinin işe bağlılığı ve üretkenliği artarken, uygun olmadığını düşündüğünde çalışma keyfi azalmakta, bende ücretim kadar çalışırım mazeretini güçlendirmektedir.

İşverenler, işçilere ödenen ücreti genelde en büyük gider olarak karşısında gördüğünden sürekli işçi azaltma veya daha az ücretle insan gücü kullanma eğilimindedir. Ancak daha az ödeme yapmak her zaman daha karlı ve verimli üretim manasına gelmemekte hatta düşük ücretli kalifiye olmayan işçinin getirisi, biraz daha iyi ücrete sahip keyfiyetli işçiye göre birim maliyeti daha yüksek olabilmektedir.

Bu nedenle kurumların ücret politikası olması ve bir sistem içinde bunu geliştirmesi zorunludur. Eşit ücret asla adil ücret manasına gelmez, hatta yasaların öne sürdüğü eşit işe eşit ücret politikası dahi yanlıştır. Her insan farklıdır, farklı özellikleri vardır ve tıpatıp eşit ücret hak edemezler. Zaten ücret sistemlerinde genelde iş değerleme matrisleri oluşturularak öncelikle işin ücreti belirlenir, ardından o işi yapan kişinin bilgi, beceri, eğitim, sorumluluk alabilme ve son olarak kıdemi dikkate alınmak suretiyle artıları da göz önünde bulundurularak net ücreti tespit edilir.

Bunun yerine sadece işe ücret ödenmesi yeterli olmayacağı gibi sadece kıdem ve tecrübeye ücret ödenmesi de uygun olmayacaktır. Zira o işi yapmak için yüksek eğitim almış daha kalifiye bir işçiye ihtiyaç olmadığı halde sadece kıdemli ve yüksek eğitimli diye yüksek ücret ödemek durumunda kalabiliriz.

Muammer MURAT
İnsan Kaynakları Danışmanı
www.muammermurat.com