Rezerv opsiyon katsayısı 3

Rezerv opsiyon mekanizması(ROM), bankaların Türk lirası(TL) zorunlu karşılıklarıın belirli bir yüzdesini yabancı para(YP) ve altın cinsinden tesis edebilmelerine imkan tanıyan bir uygulamadır. Bu imkanın hangi ölçüde kullanabileceği rezerv opsiyon oranı ile belirlenmektedir. Birim TL zorunlu karşılık başına tesis edilebilecek YP veya altın karşılığını belirleyen katsayılar ise rezerv opsiyon katsayısı(ROK) olarak tanımlanmıştır.

ROM'un işleyişini daha iyi anlamak için basit bir örnekle başlamak faydalı olacaktır. Bankaların TL yükümlülükleri ,ç,n tesis etmeleri gereken zorunlu karşılıkların(ZK) tutarın 100 TL olduğunu YP için opsiyon oranının %90 olduğunu(diğer bir ifadeyle TL zorunlu karşılıkların istenirse yüzde 90'a kadar YP olarak tutulabildiğini) ve ROK'un 1 olduğunu (1 TL zorunlu karşılık yerine 1 TL'ye karşılık gelen tutarda YP tutulabildiğini ) varsayalım. ABD doları 1 TL kuru ise 1.80 olsun. Bu durumda 90 TL'lik imkanın tamamını kullanmak isteyen bankalar buna karşılık gelen tutarda ABD doları yani 90/1.80=50 ABD doları zorunlu karşılık tutmak durumunda olacaktır. Diğer bir ifadeyle bankalar arzu ederlerse 90 TL'lik zorunlu karşılık yükümlülüklerini 50 ABD doları ile karşılayabilecektir.

Yukarıda örnekte rezerv opsiyon katsayısının(ROK) 1 değil de 2 olması halinde ise bankalar imkandan yararlanmak istemeleri durumunda, her 1 TL için 2 TL karşılığı döviz tutmak zorunda kalacaktır.Böyle bir durumda bankalar TCMB hesaplarında tutmakla yükümlü oldukları 90 TL zorunlu karşılık için 1.80 TL değerinde ABD doları, yani 180/1.80=100 ABD doları tutacaktır.

Sonuç olarak Merkez Bankası rezerv opsiyon katsayısı ile oynayarak piyasadan ABD doları ve altın çekebilecek ve/veya sürebilecektir. Finansal istikrar sağlamak konusunda Merkez Bankasının elini güçlendiren bir uygulamadır.

kaynak:Merkez Bankası/Ekonomi Notları