Sakız nasıl yapılır

Galiba evvelki gün Sayın Kılıçdaroğlu gençlerle sohbet ederken laf arasında “sakız yapalım” demiş. Böyle bir tecrübeyi yaşamış (veya yakından gözlemlemiş) biri olarak söylüyorum, gerek iç piyasa, gerekse ihracat açısından, şu anda yurdumuzda bulunan çok güçlü rakip firmaları da düşünerek, gençlere de, orta yaşlılara da bu konuda yatırım yapmalarını önermiyorum.

Sakız imalatı, sakız sektörü konusunda az çok bilgisi ve deneyimi olan biri olarak biraz bilgi vereyim de gençler veya yatırımcılar yine de kendileri karar versinler.

Üç ana tip sakız vardır. Birinci tip hemen hemen sadece Türk piyasasına hitap eden ve esas itibariyle sakız mayasından ibaret olan (hadi ismini yazmayayım) Türkiye’de çok popüler olan sakız tipidir. Bu tipin aroma ilave edilmemiş, saf olanlarının orucu bozmadığına inanılır. İyi kalite olanlarının, uzun müddet ağızda çiğnendiği halde kıvamı (sertlik/yumuşama derecesi) bozulmaz.

İkinci tip balon yapan ve daha çok çocuklar ve gençlere hitap eden şekerli sakızlardır (bubble gum). Bu tip sakızlarda çeşit çeşit ve yoğun derecede aroma ve bildiğimiz şeker ve bazılarında bir miktar da glikoz vardır. En tutulanları çilek, vişne, gül ve nane aromalı olanlardır. Naneliler de hafif nane ve sert nane olarak iki cinstir  (spearmint ve peppermint).

Üçüncü tip sakız ise yetişkinlere hitap eden (adult chewing gum) ve genellikle içinde şeker yerine tatlandırıcı kullanılan tiptir. Bunlar da genellikle iki bölüme ayrılır, birincisi, draje tipi olanlar, ikincisi şerit tipi (stick) olanlar. Tabii kullanılan tatlandırıcıların da çeşitleri vardır.

Gelelim sakız imalatına. Sakız imalatı üç bölümde incelenebilir. Birinci bölüm maya imalatı (gum base), ikinci bölüm hamur (sakız hamuru) imalatı, üçüncü bölüm ise ambalajlama veya paketleme bölümüdür.

Maya imalatı derin teknik bilgi, ürün bilgisi, büyük yatırım ve tecrübe isteyen bir iştir. Yüzlerce çeşit maya vardır. Mayanın kalitesi, üretilecek sakızın kalitesinde birinci derecede önemi haizdir. Maya formülleri son derece titizlikle korunur, sırdır, bir sakız fabrikasında maya formüllerini bilenlerin sayısı üçü beşi geçmez. Sakız üreticilerinin çoğu maya imalatı işine, bu zor ve pahalı işe girmezler, böyle zor bir yatırıma girmektense, maya üretimi konusunda ihtisaslaşmış başka şirketlerden kendi sakızlarına uygun mayaları hazır almayı tercih ederler. 

Sakız imalatının ikinci bölümü, sakız hamuru hazırlama bölümüdür. Burada, maya hamuru (kaya gibi, taş gibi sert büyükçe bloklar), ısıtılarak ve içine sakızın cinsine göre, şeker, glikoz, tatlandırıcılar, esanslar vb ilave edilerek hamur kıvamına getirilir. Bu hamur sonra, sakızın cinsine göre, otomatik makinalarda küçük parçalar haline getirilir.

Sakız imalatında üçüncü ve son bölüm ise paketleme bölümüdür. Sakız üretimi ve satışı küçük küçük pek çok adetten oluştuğu için paketlemenin mutlaka çok hızlı çalışan otomatik makinalarla yapılması gerekir. Bu makinaların bazıları, özellikle stick sakızlar için olanları çok uzun, büyük, ağır ve elektronik olarak programlanan makinalardır. Hem pahalıdırlar (tanesi birkaç milyon Euro olanlar vardır), hem de çalıştırılmaları, arıza yaptıklarında tamiri veya düzeltilmeleri uzman mühendisler ister, zaman alabilir, pahalı olabilir. Her paketleme makinasında ki ilk safhalardan biri metal arama safhasıdır. Hamurun içine kazara veya kasti olarak karışmış olabilecek metal var mı diye her bir sakız bir nevi metal dedektörünün kontrolünden geçer.   

Bugün Türkiye’de orta halli, orta büyüklükte diyelim ki Türkiye piyasasından %10-15 pay almayı hedefleyen bir sakız şirketi (fabrika dahil) kurmak için aşağı yukarı 15 milyon dolarlık (belki daha fazla) bir yatırım gerekir. Yani sakız deyip geçmeyelim. İmal edeceğiniz sakızın kalitesi çok önemlidir. Sakız dediğiniz şey, ağız içinde, yani sıcak bir ortamda, tükürükle karışarak, 10-15 dakika, bazen yarım saat çiğneniyor ve bir kısmı yutuluyor. Arzu edilen kalite, bu müddet zarfında hem kıvamının bozulmaması, yani başlangıçta ki sertlik derecesini muhafaza etmesi, hem de bu müddet boyunca tadını, rayihasını muhafaza etmesidir. Bu ise, inanın bana, epeyce bir know- how (bilgi) ister.

Şimdiye kadar hep sakızın imalatından bahsettim. Sakızın pazarlaması, reklamı, fiyatlandırması, satış kanallarını seçimi ve yönetimi de ayrıca zordur. Bahusus Türkiye gibi çok büyük ve çok güçlü rakiplerin olduğu bir piyasada işin bu kısmı da oldukça güçtür. Ama yazıyı daha fazla uzatmamak için işin bu kısmına girmiyorum.