Sapiens "İnsanın kısa tarihi"

Bu kez size bir kitaptan bahsetmek istiyorum. Hayvanlardan Tanrılara Sapiens. Yuval Noah Harari isimli İsrailli bir yazarın kitabı, insan türünün kısa bir tarihi.

Sapiens’in anlamı “zeki” demek, başına insan anlamına gelen homo ekliyoruz, Homo Sapiens oluyor, yani Zeki İnsan.Homo Sapiens’in tarihi yaklaşık 70 bin yıl. Bir yerde tarihin başlaması.

İlk 60 bin yıla Bilişsel Devrim başlığı ile geçiyor. Sonraki yaklaşık 10 bin yıl Tarım Devrim süreci ve günümüze dek süren 500 yıllık Bilimsel Devrim süreci. Bu kitap bu evreleri anlaşılır bir şekilde anlatıyor.

Peki Homo Sapiens öncesi? Kitabın yazarı İlk insana benzeyen canlıların 2,5 milyon önce ortaya çıktığını söylüyor.Sapiens öncesi adlandırılanlara Doğu Afrika’da yaşayan Homo Rudolfensis, Doğu Asya’da yaşayan Homo Erectus, Avrupa’da yaşayan Homo Neandertalen olarak tanımlıyor. Bunların hepsi insan yani Homo. Ve bu farklı insan türleri 2 milyon önceden 10 bin yıl öncesine kadar dünyamızda beraber yaşamışlar. Ama son 10 bin yıl sadece Sapiens türü olarak bizler varmışız.

Evet kitap bu anlatımla başlıyor, günümüze kadar geliyor. Neden sonunda sadece Sapiens kalıyor? Tarım ve Bilimsel Devrimlerin iyi ve kötü yönlerini anlaşılır bir dille özetliyor. Din olgusundan, kapitalizme, Emperyalizmden farklı imparatorluklara, Avrupa’nın son 500 yılda nasıl parladığına kadar birçok konuda okuyanı düşündürüyor. Özellikle Sapiens ile Neandertal arasındaki kıyaslama dikkat çekici.

İlgimi çeken bir başlıkta, 1500 yıllarda özellikle Avrupa da hızlı bir ivmeyle başlayan bilimin, cahilliğimiz kabul etmemize bağlanması.

Kitap oldukça başarılı, ancak Türk Medeniyetlerinden, Türk bilim adamlarından bahsedilmemesi, Roma imparatorluğundan (kuşkusuz tarihin en büyük imparatorluğu Roma imparatorluğudur) bahsedildiği kadar Osmanlı’dan bahsedilmemesi, belki de benim önyargılarımdan, beni rahatsız etti.

Kitabın yazarı Harari oldukça genç bir öğretim görevlisi. 1976 doğumlu, Kudüs’te İbrani Üniversitesinde ders veriyormuş. Harari, kitabında dinlere eşit mesafede olduğunu, objektifliğini koruduğunu düşünüyorum.

Sapiens’den sonra yazar Homo Deus’u yazmış. Yarını anlatıyor, Sapiens’in Deus’a dönüşümünü anlatıyormuş. Okumakta fayda var.

NOT: Sinan Meydan, 1923 adlı kitabının girişinde Sapiens'in girişindeki anlatıma yer vermiş.