Şaşırtıcı Bir Yolculuk

Çayır boyunca akan küçük derede, akıntıya karşı yüzen, solucana benzer yarı saydam bu yüzlerce hayvancık nedir? Bunlar herhalde yavru olmalı, hepsi larvaya benziyor. İyi ama yuvaları nerede bunların? Nereden gelip nereye gidiyorlar?

Bulunduğumuz yerden binlerce kilometre uzakta, Atlas okyanusunun ortalarında, suların sıcak olduğu yerlerde, Avrupa' nın bir kısmı kadar büyük, üstü bir çayırı andıracak kadar çok yosun ve deniz bitkisiyle örtülü bir deniz vardır. Suyun üzerinde hani neredeyse yürünür. Oraya Sargasso denizi derler. Okyanus bu yosunların altında büyük bir çukur kazmıştır.

Yavru yılanbalıkları bu çukurun dibinde doğdular. Yumurtadan çıkar çıkmaz iki yıl sürecek bitmez tükenmez bir yolculuğa başladılar. İki yıl hiç durmadan yüzdüler ve şimdi buraya kadar geldiler. Önce akarsuyu, ardından akarsu kolunu, en sonunda da, sanki gizli bir gücün onları çektiği, o güne dek hiç görmedikleri küçük ırmağı akıntıya karşı yüzerek çıktılar. Başlangıçta sayıları milyarları, boylarıysa birkaç milimetreyi buluyordu. Şimdiyse azıcık büyüdüler ama sayıları iyice azaldı. Zira yolda tehlikeler atlattılar, önemli kayıplar verdiler. Bizim sevimli dereciği hiç görmedikleri halde kendi evlerindeymiş gibi yollarını kolayca buluyorlar. Aslında buna şaşmamak gerekir çünkü buraları, anaları yılanbalıklarının vatanı olduğundan şimdi yavruların rahat hareket etmeleri olağandır. Onlar da geleceğin dişi yılanbalıklarıdır. Dişi diyoruz, çünkü erkek yılanbalıkları buralara kadar gelmezler, büyük akarsularda gezinmekle yetinirler.

Yavru yılanbalığı yirmi senede büyür, yavaş yavaş yılanbalığı olur. O bir yılan değil, balıktır. Ciğerleri yoktur, solungaçlarıyla soluk alır. Bu solungaçların deliği çok küçük olduğundan içerideki nem buharlaşmaz. Böylece yılanbalığı, bir balık olduğu halde, geceleri sürünerek dereden çıkabilir. Solucan, kurtçuk gibi besinler bulmak için otların dibinde dolaşır.

Yılanbalığı 20 yıllık büyüme devresinden sonra olgunluk çağına erişir. O zaman derisi canlı renklere bürünür, gözleri sanki artık uzağa bakacakmış gibi yuvarlaksı bir biçim alır. Ona gümüşi yılanbalığı derler.

Sonbaharda yılanbalığı çok uzaklara gitmeye hazırlanır. Hangi güç onu yerinden, yurdundan uzaklara çeker, bunu kimse bilmez. Dişi yılanbalığı bu mevsimde, küçükken geldiği yoldan, aradan 20 sene geçtikten sonra, gerisin geriye döner. Dereden akarsu koluna, oradan akarsuya, ardında da Atlas okyanusuna dökülürler. Almanya' nın, Hollanda' nın, Belçika' nın, İngiltere' nin, Fransa' nın, İspanya' nın ve başka Avrupa ülkelerinin akarsularından gelen dişi yılanbalıkları okyanus kıyılarında, ardı arkası gelmez balık sürüleri meydana getirirler. Erkek yılanbalıkları, daha evvel de dediğimiz gibi, dişileri kadar uzaktan gelmezler, onlara deniz kıyılarında, büyük akarsu ağızlarında katılırlar. Bu yılanbalığı çiftlerinin yine çok uzun bir yolculuk sonunda nereye vardıklarını sanırım tahmin edersiniz... İçerisinde yıllarca yaşadıkları, asıl beylik yerleri olan derelerden, ırmaklardan binlerce kilometre uzaktaki Sargasso denizinin derinliklerine dönerler tabii.

O zaman her dişi yılanbalığı, okyanusun ılık sularında milyonlarca yumurta salar. Binlerce yılanbalığı olduğunu göz önünde tutarsak, bunlar küçücük, saydam milyarlarca larva yumurtluyor demektir.

Haydi bakalım, yenilere yol göründü! Göç etmeye başladıkları tarihten 2 sene sonra küçük yılanbalıkları haline gelen yavru yılanbalıkları, derelere, ırmaklara, yani anavatanlarına varırlar. Demek yine onların suyun içerisinde süzülerek yüzdüklerini göreceğiz, belki de geceleri, yalnız biçimce andırdıkları yılana rastladığımızı sanacağız!