SAYISAL DERSLERDE BAŞARI

SAYISAL DERSLERDE NASIL BAŞARILI OLUNUR-1

Odaklanmış Düşünce Modu & Dağınık Düşünce Modu

Psikolog Çiğdem KARAKUŞ

Odaklanmış ve dağınık düşünce modları Barbara Oakley’in insan zihninin iki farklı moduna atıf yaptığı kavramlardır. İki mod birbirinden farklı olmasına ragmen, birbirini bütünler ve gün içerisinde iki düşünce modundan birbirine geçiş olur. Oakley*, özellikle sayısal bir konuyu öğrenirken, zor bir problemi çözerken ya da bir probleme farklı bir bakış açısı ile çözüm araştırırken odaklanmış moddan, dağınık modda geçiş yapmanın öneminden bahseder.

Odaklanmış Düşünce Modu Nedir?

Odaklanmış düşünce tüm dikkatimizle bir konu ile ilgilenirken ortaya çıkar. Prefrontal korteksin yoğunlaşma için gerekli kısımları aktiftir.Oakley, yoğunlaşmış düşünceyi, el fenerinin tüm ışığını tek bir nokta üzerinde yoğunlaştırmasına benzetir. Bir konuyu ayrıntıları ile kavramak için o konu üzerinde bilinçli bir şekilde odaklanmanız gerekir. Bu sayede prefrontal korteks, beyninizin çalıştığınız konu ile ilgili kısımlarına sinyaller gönderir ve ilgili farklı alanları birbirine bağlar. Beyninizde yeni öğrenme yolakları oluşturur. Odaklanmış düşünce modu, zihninizde halihazırda bulunan düşünceler üzerine kurulur. Matematikte, temel kavramları bilmeden daha ileri düzey de bir konuyu anlayamazsınız. İleri düzey bir konuyu anlamak için, beyninizde daha önceden aşina olduğunuz, bildiğiniz yolaklarla bağlantı kurmak zorundasınızdır.

Dağınık Düşünce Modu Nedir?

Dağınık düşünce modu, dikkatinizi gevşettiğimiz, zihninizi öylesine rahat bıraktığınız anlarda meydana gelen şeydir. Dağınık düşünce moduna geçtiğinizde, beyniniz tek bir nokta ve onunla bağlantılı alanlara odaklanmak yerine serbestçe pek çok beyin alanında dolaşır. Bu yüzden yaratıcı düşünceler ve farklı çözüm yolları genellikle dağınık düşünce modunda ortaya çıkar. Öğrenme de odaklanmış düşünce çok önemlidir fakat öğrendiğiniz parçaları bütüne oturtmak, zihinsel sıçrama yapabilmek için dağınık düşünce moduna geçiş yapmanız gerekir. Newton, ağaçtan düşen elmaları izlerken odaklanmamıştı sadece dağınık  modda düşünüyordu, zihinsel  sıçramayı getiren şey odaklanmış çalışmalar sayesinde yığınladığı bilgiler ve dağınık düşünce modu ile zihninde beliren çözüm oldu.

Dağınık Düşünce ile Odaklanmış Düşünce Arasında Temel Farklılıklar

Dağınık düşünce de dikkatiniz gevşektir.                Odaklanmış düşüncede zihin bir konuya

Aynı anda pek çok şey fark edebilirsiniz.                 tüm dikkatini verir.

Rahat ve dingin olduğumuz anlardır.                        İçten ve dıştan gelen uyarılara daha kapalıdır.

Yaratıcı düşünmemiz için gereklidir.                         Konuyu öğrenmek ve ilgili bağlantıları kurmak

Zihindeki bilgi yığınlarını anlam yolu ile                    için gereklidir.

birleştirmek (zihinsel sıçrama) için gereklidir.            Beyinde çalıştığı konu ile ilgili yolaklar etrafında

İç görü kazanmak için gereklidir.                               dolaşır.

Bütünü görmenezi sağlar.                                         Bilgi birikimi için kullanırız.

Dıştan edindiğiniz bilgileri içsel olarak                      Fazla odaklanmak, çözümü yanlış yerde

Işlemenize Imkan verir.                                             aramanıza neden olabilir.

Önyargı, çapa etkisi,mesleki körlük gibi                     Ayrıntıları farketmek için gereklidir.

bilişsel hatalardan daha az etkilenir.                          Yaratıcı düşünce için gerekli bilgi birikimi

                                                                                   odaklanmış düşünce ile elde edilir.

Dağınık Düşünce Moduna Nasıl Geçilir?

Odaklanmış moddan dağınık moda geçmek, zor bir problem çözmek ya da yaratıcı şekilde düşünmek için gereklidir. Araştırmalar**, odaklanmış bir şekilde çalıştıktan sonra, mola vererek,konu ile ilgisiz şeyler yapmanın sonraki yaratıcılığı geliştirdiğini göstermiştir. Dikkatimizi dağıtacak her türlü rahatlatıcı eylem dağınık düşünce moduna geçmenizi sağlar. Yürüyüş yapmak, mola vermek, uyumak, uzanmak, duş almak, spor yapmak, bir arkadaşımız ile çene çalmak, dans etmek, dua etmek, bir müzik aleti çalmak,  hatta gözlerinizi şöyle bir kapatıp açmak gibi eylemler dağınık düşünce moduna geçmenizi sağlar. Zorlayıcı bir problemle ilgilenirken, odaklanmış modda çalışırız fakat bazen bu, çözümü bulmamızı güçleştirir. İhtiyacımız olan farklı bir bakış açısını yakalayabilmek için problemden uzaklaşmak, dağınık moda geçmemiz gerekir. Bu sayede büyük resmi görmek için bir fırsat yakalamış oluruz. Yaratıcı düşünce ile iki mod arasında akış gerçekleştirme arasında sıkı bir bağlantı vardır. Bir çok dahide bu akışa dair örnek bulmak mümkündür. Mesela, Edison’la ilgili anlatılan bir hikayede, dahinin zor problemleri çözmek için elinde bir rulman ile kestirdiği, elindeki rulmanın düşmesiyle çıkan sese uyandığı ve probleme -dağınık modun etkisindeyken- tekrardan baktığı anlatılır. Uyku, dağınık moda geçmek için en ideal ve en ucuz yöntemdir. Öğrenmenin uyku sırasında da devam ettiğini gösteren araştırmalar*** mevcuttur. Bir başka örnek, Stephen King’in kitaplarına duş alırken, araba sürerken ya da yürüyüşten sonra bir defter veya peçeteye karaladığı cümlelerle başladığı söylenir. Einstein ve John Nash’in sırrı ise, arkadaşları ile bir fikri konuşmak, tartışmaktır.

Dağınık Düşünce Modu İçin 

                                                                           Bunları da yapabilirsiniz fakat ödül olarak…    

Futbol ya da basketbol oynayın                          Bilgisayar oyunları 

Koşun, yürüyün hatta zıplayın                             İnternette gezinin          

Yüzün                                                                  Arkadaşlarla sohbet edin

Her türlü spor olur                                                Kitap okuyun

Resim çizin                                                           Film izleyin

Bir enstruman çalın                                              Sinemaya, tiyatroya gidin

Müzik dinleyin (enstrumantal olsun)                     Not: dağınık mod aktiviteleri kısa süreli olmalıdır

Çiçekleri sulayın                                                    Bu yüzden üstte yazan aktiviteleri gün

Temizlik yapın                                                       içinde yapmanız gereken odaklanmış

Duş alın                                                                 çalışmalarınız bittiğinde kendinize ödül olarak

Uyuyun (en etkili dağınık mod)                             verin.

Etkili bir Çalışma için Her İki Modu da Kullanmak Gerekir

Bilgileri zihninizde yığınlamak için odaklı çalışmanız gerekir. Günde birkaç saatinizi odaklı bir şekilde çalışmaya ayırarak işe başlayabilirsiniz. Odaklı çalışmak için yapmanız gereken şeyleri şöyle sıralayabiliriz:

• Çalışma masanızda sadece çalışmanız gereken materyalleri bulundurun.
• Çalışma masanızda asla olmaması gereken iki şey, cep telefonu ve bilgisayardır. Çalışma esnasında, telefonunuza gelen mesaja kısa bir süre bakmanız bile, inanın dikkatinizi zannettiğinizden çok daha fazla dağıtır.
• Bir şeyi öğrenmek demek, o bilginin uzun süreli hafızaya kaydedilmesi demektir. Bilginin uzun süreli hafızaya atılması yani kalıcı olması için gereken sihirli formül: Tekrardır.
• Özellikle zorlandığınız konuları düşük dozlarda çalışın ve bir günden fazla ara vermeden tekrar edin.
• Eğer uzun süre, çalışma masanın başında kalamıyorsanız 25 dk.çalışın ve 5 dk.ara verin.
• Çalışmaktan usandığınızda, dağınık moda geçme vaktiniz gelmiş demektir. Zihninizi konudan uzaklaştıracak, rahatlatıcı bir şeyler yapın. En iyisi de gidip uyumaktır.
• Uykuda da öğrenme sürecinin devam ettiğini aklınızda tutun.
• Zor bir soru ile karşılaştığınızda soruyu hemen atlamak yerine, bir müddet çözmek için uğraşın (1 dk ayıran mesela) sonra bu soruyu geçebilirsiniz. Zihniniz, siz diğer soruları çözmek için uğraşırken, arka planda bu sorunun cevabını da arıyor olacaktır.

*Dr.Barbara Oakley, Sayısal Zeka: Matematik ve Fende Başarılı Olmanın Sırları

**Zedelius CM, Schoolor JW,The Richness of Inner Experience: Relating Styles of Daydreaming to Creative Processes.

***Pierre Maquet,The Role of Sleep in Learning and Memory