Seçim sandığına nasıl sahip çıkılır?

Son günlerde seçim sandığına sahip çıkılması için sosyal medyada girişimlerde bulunuluyor.Sevindirici.

Okuduklarım ve anlama yetim beni yanıltmıyorsa, yapılmak istenenin bilgiden yoksun olduğunu görüyorum. Bu yazının amacı konuya ilgi duyanları bilgilendirmek, iyi niyetli çabalara ışık tutabilmektir.

Öncelikle ülkemizde seçim yapma ciddi bir deneyimin ürünüdür. Belli kuralları vardır, bu kurallar seneler içinde geliştirilmiş ve olgunlaştırılmıştır. Önemli olan kuralların uygulanmasıdır.

Türkiye'de seçimler, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun başlığını taşıyan 298 sayılı yasa çerçevesinde yapılır. Bu yasa, numarasından da anlaşılacağı üzere 1961 Anayasası çerçevesinde çıkarılan kanunlardan biridir.Bir çok değişikliğe uğramıştır. Temel yasadır.

Yasanın 2. maddesi önemli bir kural koyar. "Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması açık olarak yapılır."

Siyasi partilerin il ve ilçe seçim kurullarında birer temsilci bulundurma hakkı vardır.(Madde 17) Yine aynı maddeye göre, "Ayrıca seçime katılan siyasi partilerden,en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde en çok oy almış dört siyasi parti ve Türkiye Büyük Millet Meclisinde gurubu bulunan siyasi partiler,o siyasi parti genel başkanları tarafından yazılı olarak yetki verilmiş olması şartıyla Yüksek Seçim Kurulu'nda  da bir asil  bir yedek temsilci bulundurabilir. Bu temsilciler kurulun bütün çalışmalarına ve görüşmelerine katılırlar, oy kullanamazlar." Bu temsilciler görüşlerini bildirebilirler,kurul bu görüşleri dinledikten sonra karar vererek temsilcilere bildirir.

Yasanın 23.maddesi seçimlerin güvenliği açısından çok önemlidir.Bakın madde metni ne diyor? "İlçe seçim kurulu başkanı,o seçim çevresinde seçime katılan ve ilçede teşkilatı bulunan siyasi partilerden,son milletvekili genel seçiminde o ilçede en çok oy almış olan beş partiye, her sandık için birer asil ve birer yedek üye adını beş gün içinde bildirmelerini tebliğ eder." Ayrıca 25. maddeye göre, sandık başı işlemlerini takip etmek üzere, siyasi partiler ve bağımsız adaylar, birer müşahit gönderebilirler.

Görüldüğü gibi siyasi partiler sandık kurullarına üye verebildiği gibi ayrıca her sandığa müşahitte gönderebilir. Çifte güvence veya bir nevi seçim hakkı. Sandık kurulu üyeliği resmi bir görevdir yükümlülükleri vardır, bu göreve siyasi partiler adam bulamazsa müşahitlikle yine sandığa sahip çıkabilir.

Sandık seçmen listeleri.Hani o üzerinde oynandığı söylenen listeler. Ölülere bile oy kullandırdılar söyleminin kaynağı listeler... 43.maddeye göre sandık seçmen listelerinin birer nüshası siyasi partilerin ilçe başkanlıklarına oy verme gününden 20 gün önce gönderilir. Anlaşılacağı üzere siyasi partilerin ilçe teşkilatları yatmayıp çalışırlarsa seçmen kütüklerine sahip çıkabilirler. Ama işin kolayı seçimi kaybedenin "Ben bu işi beceremiyorum" demeyip işi başka nedenlere bağlama gayretidir.

Seçimler bir tür yarıştır. Yarışın nasıl yapılması gerektiği 46. maddede düzenlenmiştir. Yapılacak toplantılara siyasi parti temsilcileri katılır ve fikirlerini, itirazlarını söylerler.

Önemli bir ayrıntı: Sandık başı, sandık alanı ayrımı. Sosyal medyada sandık için teşkilatlananlar bu ayırıma dikkat etmelidir. Zira Madde 82 ,Sandık Çevresinde Düzenin Sağlanması başlığını taşır. Bakın ne yazdığını hep beraber dikkatlice okuyalım, "Sandık çevresinde, sandık kurulu başkanı ve üyeleri, adaylar, milletvekilleri, o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler ve o sandıkta görevli müşahitler ile bina sorumluları ve çağrı üzerine gelen görevli kolluk güçlerinden başka kimse bulunamaz." Madde gayet açık sandık çevresinde bulunabilmek için yukarıdaki şartlara uymak mutlak gerekli. Aksine durumda sandık kurulu başkanı sizleri oradan kolluk kuvveti vasıtasıyla uzaklaştırabilir.

Oylar verildi, sıra geldi sayıma. Ne oluyorsa işte burada oluyor diyenler dikkatlice okusunlar.

Oy verme işlemi bitti ancak sandık henüz açılmadı. Yasanın 96.maddesi sırasıyle yapılacakları düzenlemiş. Önce sandık seçmen listeside yazılı seçmenlerin toplamı ile imza veya parmak izi ile oy vermiş olanlar tesbit edilip tutanağa geçirilir. Sonuç yüksek sesle ilan edilir.

Kullanılmayan zarflar ve oy pusulaları sayılır, paket haline getirilir, mühürlenir, üzerine sayısı yazılır. Sandıktan çıkacak oy pusulalarının konmasına mahsus torbanın boş olduğu tesbit edilir, tutanak düzenlenir.

Sandık açılır iki defa yüksek sesle başkan tarafından sayılır,fark olursa üçüncü kez sayılır. Geçerlilikleri tespit edilir.Sandık kurulu itiraza uğrayan zarfları karara bağlar. Geçersiz kabul edilen zarflar ayrılır. Paketlenir, mühürlenir. Bu zarflar açılmaz. Geçerli ve geçersiz zarflar ile seçmen sayısı karşılaştırılır. Seçmen sayısı ile zarflar arasında eşitsizlik olursa sandık kurulu başkanı gelişigüzel zarf çekerek sayıyı eşitler, çekilen zarflar yakılarak imha edilir, tutanak düzenlenir.

Geldik zarfların açılmasına, oyların sayım ve dökümüne.

Oylar tek tek sayılır, bütün işlemler sandık kurulu başkan ve üyeleri tarafından ilan edilir, imzalanır. Parti müşahitleri sayım masası başında olabilir, oy pusulalarını görebilir.(Madde 100)

Geçerli olmayan oy pusulaları onbir madde halinde sıralanmıştır. Ayrıca hangi hallerde oy pusulası geçerli kabul edilebilir altı madde halinde gösterilmiştir.(Madde 101)Keyfi uygulamaların önüne geçmek için ayrıntılı düzenleme yapılmıştır.

Artık sonuca yaklaşılıyor... Madde 105 sandık sonuç tutanağının nasıl düzenleneceğini ayrıntıları ile tespit etmiştir. "Bu tutanak, talep halinde öncelikle sandık kurulunun siyasi partili üyelerine imza karşılığı verilir. Ancak bu halde o partinin müşahitine tutanak verilmez." Tutanak defterine alındı imzası atılır. Sandık sonucu evrakı, torbaya konularak mühürlenmiş oylar, başkan ve ad çekerek tespit edilen iki sandık kurulu üyesi tarafından ilçe seçim kuruluna götürülür. Arzu eden müşahitler görevli arabada yer olursa bu araba ile yer olmazsa kendi imkanları ile ilçe seçim kuruluna gidebilir. 

İlçe seçim kurulunda üç nüsha tutanak düzenlenir. İlçe seçim kurulunda yapılacak sayım döküm ve birleştirme işlemleri, siyasi parti temsilcileri, müşahitler, adaylar önünde yapılır.

"İlçe birleştirme tutanak özeti ile denetim tutanağının imzalı ve mühürlü birer sureti, ilçe seçim kurulu başkanınca, kurulun siyasi partili üyelerine imza karşılığı verilir."(Madde 108)

Seçim kurulu başkan ve üyeleri ile çalışanlara ve siyasi parti temsilcilerine ücret ödenir. Bir başka deyişle siyasi partiler oylarına sahip çıksın diye devlet ayrıca para verir.

Etrafta uçuşan ne oluyorsa bilgisayar ortamında oluyor söylemine gelince.

Ek Madde 9:"İlçe seçim kurullarından Yüksek Seçim Kuruluna elektronik ortamda gönderilen sandık ölçekli seçim sonuçlarını, talepleri halinde seçime katılan siyasi parti genel merkezlerinin de eş zamanlı olarak izleyebilmeleri ve aynı formatta bilgisayar ortamında saklayabilmeleri için gerekli her türlü tedbir Yüksek Seçim Kurulu tarafından alınır."

Bütün bu düzenlemelere rağmen daha hala seçimlere hile karışabileceği düşünülebiliyorsa kusuru başkalarında değil tedbir almayan yarışan ve özellikle kaybeden taraflarda aramak gerekir.

Demokrasi demek siyasi parti demektir. Sandığa sahip çıkmak için siyasi partilere sahip olmak, partilerin çalışmasını denetlemek gerekir. Meydanı kötü niyetlilere  tenbellere, beceriksizlere bırakırsanız sandığa sahip alamazsınız.