Seçim sistemi ve seçim barajları

Türkiye, seçim sistemini, genel seçimlerde uygulanmakta olan barajı, siyasi partiler yasasını, siyasetin finansmanı ve milletvekili dokunulmazlıklarının sınırlandırılmasını düşünmek ve değerlendirmek durumundadır.

1982 Anayasasının izleğinde, seçim sisteminin özünde, "iki buçuk parti" referansına göre bir güç dağılımı öngörülmüştü. Aradan geçen çeyrek asır sonra yine aynı mantık temelinde seçimlere gidilmektedir.

Öte yandan, seçim sistemimiz kadar siyasi partiler yasamız da ülke gerçeklerinden ve evrensel standartların gereklerinden adeta bağışıktır, kopuktur.

Siyasi partiler yasası, örgütü de adayı da ön seçimle güçlendirmekten uzak bulunmaktadır. Oysa ön seçimlerde partilerin içinde yapılacak bir yarışma, yakın gelecekteki seçimlerde de izlenecek politikanın nasıl olması gerektiğine dair düzenleyici ve düzeltici açılımlar sağlayabilir.

Halkla ilk temas -daha yoğun olarak- birinci elden kurulabilir, halkın istemlerinin listelere yansımasıyla başarılı sonuçlar alınması olasılığına daha güvenle bakılabilir.

Halk ile parti, parti ile seçmen arasında katılım anlamında atılacak her adım, seçim olasılıklarının ve anketlerin lunapark aynaları gibi algılanmasını da engeller.

Seçim sistemimiz de siyasi partiler yasamız da bin yerinden delinmeye açık “sıkı tahditlerle” örülüdür.

Seçim sistemimiz partiler arasında “ittifaka” olanak vermiyor. Oysa “ittifak” fiilen yapılabiliyor. Ancak “siyaset oyunu” bu anlamda açık oynanamadığı için, bazen birleştiren süreç, kimi zaman da partisel siyaseti bölebiliyor!

Bağımsız adaylık ise “çarşaf liste” gibi bir yeni uygulamayla giderek güçleştirilmiş bulunuyor.

Buna karşılık, seçimlerde “bölge siyaseti” yapan kimi “bağımsız” adayların iddiası azımsanmayacak oranlarla somutlanıyor. Oysa, bu çevrelerin izledikleri siyaset gereği daha baştan ve (genel) seçim öncesinde parti olarak örgütlenseler demokrasimize karşı da sorumlulukları daha belirgin olarak tanımlanabilir.

O arada olan da, gerçekten bağımsız adaylığa yönelmek isteyenlere oluyor.

Mevcut % 10 barajı; kimi partilere aldıkları oy oranının çok üzerinde milletvekilliği sağlarken, bir milletvekilinin seçilmesine yeterli olan oyun altındaki bir oranla kimi partileri baraj altı bıraktığı bilinmektedir.

"Temsilde adaleti zorlayan" ve ittifakların önünü kapatarak adeta "hülle" yolunu açan ve seçmen tercihini program, söylem, kadro gibi esaslara değil de "favori" görülenler arasında dağılmaya zorlayan seçim sisteminin de etkisiyle, siyasetimiz ile demokratik standartlarımızı daha da çağdaşlaştırmamız arasındaki yolu adeta uzatmaktayız.

Ortam, "kerhen" ve lidere "rağmen" verilen oylarla adeta ikincil tercihleri de yer yer birincil tercihe tevil etmektedir... Bu durum, bir benzetmeyle, gençlerin, tek oturumlu sınavda ve açıkta da kalmamak için istemediği üniversite programını seçmeleri gibidir...

Oysa, seçim barajları örneğin % 5’e inse bir ihtimal Parlamento dışında diğer partilerin "savrulan oyları" da dahil çok sayıda yurttaşımızın birincil tercihindeki temsilcisini Meclis’e gönderebildiği bir tablo oluşumuna katkı sağlanabilir.

"Seçmek" akıl işi olduğu kadar gönül işi de sayıldığına göre, böyle bir ortam katılım ve ilginin, üstelik yalnızca seçim dönemleriyle de sınırlı kalmaksızın, artışına yol açabilir. "Kararsızlar"ın yer yer en büyük parti olarak yorumlandığı bir ortam belirmeyebilir.

“Temsilde adalet”e daha fazla katkı sağlayacak, seçim barajlarının % 5’e indirilmesi, koalisyon kültürünün gelişmesinin yapıcı etkisiyle yönetimde istikrara da katkı sağlayabilir.

O arada yerelde iki turlu değilse de, belki merkezlerde ve genel seçimlerde dar bölgeli, iki misli aday arasından ve/veya tercihli oy kullanma olanaklarını tartışmamız yararlı olabilir.

Kuşkusuz, siyasetin finansmanın saydamlığı ve milletvekili dokunulmazlıklarının sınırlanması da geniş bir açıdan ele alınmalıdır.

Türkiye, demokrasisini, katılımcılık ve özgürlük anlamında daim ilerletmeye ve geliştirmeye yönlendirmelidir.