Seçimlerdeki hatalar ve hileler

Seçimlerde yüzbinlerce insan görevli olmasına rağmen sandıklara sahip çıkmakta ve güvenilir sonuçları almakta zorlanıyoruz. Son seçimde yapılan itirazlar ve değişen sonuçlar bunu çok açık bir şekilde gözler önüne seriyor. Aynı zamanda bir oyun bile ne kadar değerli olduğunu görüyoruz. Kazanan ve kaybedenlerin yorumlarını başka bir yazıya bırakarak sayım güvenliği ile ilgili bazı düşünceleri aktaralım.

Daha iyi bir seçim sistemi için hem sorunların doğru analiz edilmesi, hem de bu analizler çerçevesinde ortaya çıkan sorunların doğru bir şekilde çözümlenmesi gerekiyor. Aşağıda sandıklarda neler olabileceğine dair bazı bilgilerimi paylaşmaya çalıştım, ancak bu yazıyla sorunları tam olarak çözebilmek mümkün değil. Ben yine de kızmadan, kızdırmadan, yükselen tansiyonu daha fazla arttırmadan düşüncelerimi paylaşmaya çalışayım.

 

MÜKERRER OY: Bir kişinin birden fazla oy kullanması durumudur. Oy vermemesi gereken kişilerin oy vermesini de bu kategoride değerlendirmek gerekir. Örneğin yaşı küçük olanların hayali kişiler veya ölen kişiler yerine oy kullanması veya Suriyeli göçmenler gibi kişilere oy kullandırılması da bu konunun farklı boyutlarıdır ve her birinin tek tek ele alınması gerekir. Sandık başında olsanız ve nüfus kağıdını kontrol etseniz bile sandık ve seçim hilelerini yakalamak hiç de kolay değildir. Oy verecek kişiyi bire bir tanırsanız belki böyle bir hileyi anlayabilirsiniz. Örnek olarak bu seçimde 1961 yılında ölmüş bir kişiye seçmen kağıdı çıktığını kendi gözlerimle gördüm. Elimde o kişinin seçmen kağıdının fotokopisi de var. Bu kişinin yerine birinin oy kullanıp kullanmadığını maalesef öğrenemedim. Kendi evlerinde tanımadıkları kişilerin kayıtlı olduğunu anlatan insanları dinledim. Bir sandıkta görevlilerin herkesi tanıması durumunda bu hile önlenebilir. Bir başkasının nüfus cüzdanı ile rahatlıkla oy kullanılabilir. Açıkçası daha önceden kullanılan seçim boyasının ilkel olduğunu kabul etmekle birlikte, kaldırılmasındaki sebebin mükerrer oy kullanılmaya imkan vermesi olduğuna inanıyorum. Boya sisteminin belli bir ölçüde bu hileleri ortadan kaldırabileceğini tahmin ediyorum.
 

SANDIKLARDA SAYIM: Sandık başında oy sayımlarına katılmama rağmen her bir oyu gördüğümü söyleyemem. Uzaktan gösterilse de aslında hiçbir şey görmek mümkün değil. Oradaki kişinin doğru gördüğünü ve doğru saydığını kabul ederek çoğunlukla susuyoruz. Burada bilinçli veya bilinçsiz hata yapılması da çok normaldir. Yaklaşık 15 saat görev yaparak yorulan ve "sandık sayımları bitsin de evimizde dinlenelim" psikolojisi ile sağlıklı bir seçim mümkün olur mu?

SANDIK SONUCU: Sandıkta herşey normal olsa da, ıslak imzayı alsanız da ıslak imza değiştirilerek sandık kuruluna teslim edilmesi çok anlatılan bir durumdur. Sizin gördüğünüz ıslak imzalı sonuçla verilen sonuçların aynı olduğundan ne kadar emin olabiliyoruz? Bu sonuçların internette YSK sistemine girildikten sonra vatandaş tarafından kontrol edilmesi durumunda ancak doğru sonuçlardan söz edilebilir. Bu arada, mevcut yurtdışı DNS sistemiyle 3 gündür YSK'nın internet sitesine girilemediğini, ama normal DNS ayarları ile siteye girildiğini belirteyim. Tabii ki siteye girmeniz bir işe yaramıyor, çünkü sonuçlar kesinleşinceye kadar sandık sonuçlarının açıklanmayacağını belirten bir yazı ile karşılaşıyorsunuz. Daha önceki seçimlere bakıp bir analiz yapma şansınız da yok, çünkü önceden ulaşılan veriler de aynı azizliğe uğruyor. Sonuçta geçmiş ve mevcut sandık verilerine ulaşmak mümkün olmuyor. Geçmiş verilere ihtiyaç duyulmasının nedeni önceki seçimlerle mevcut seçimleri kıyaslayarak hata bulma ihtiyacıdır.

BİLGİSAYARLARA VERİ GİRİŞİ: Bilgisayarlara veriler girilirken yapılan (bilinçli veya bilinçsiz) hataların engellenmesi de çok kolay değildir. Başka bir partinin oyuymuş gibi yana kaydırmalar, takdim tehirler (150 yerine 15 yazmak veya 51 yerine 15 yazma gibi) yanında bilinçli olarak yapılan hataların da kontrol edilmesi oldukça zordur. 

RAPORLAMA: Veriler tam olarak girilse bile raporlamada yani sonuçlarda yanlış veya hileli raporlama yapılabilir. Raporlamalarda % 10 ekle, diğerinden % 5 düşür gibi komutlar yazmak son derece kolaydır ve yazılımların bu mantıkla kontrol edildiğine inanmıyorum. Sonuçta bazı oylar toplamda başka partilere kaydırılabilir. Açıkçası en çok rahatsız olduğum nokta da burasıdır. Diğer noktalarda insan hatası olabilirken burada iyiniyet yoktur, sadece kasıt vardır.

Yukarıda sayılan ve sayılamayan hataların ortadan kaldırılarak tüm oyların doğru sayılması, doğru yazılması, bilgisayar doğru girilmesi ve sonuçların toplamasında doğru raporlanması için 15 saatlik sandık mesaisi doğru bir yöntem değildir, ayrıca 2 günlük itiraz süresi de yetersizdir. Herkesin sandığının başında sonuçları görmesi ve bu sonuçları girilen sonuçla kontrol edebileceği bir sistem olmadığı sürece sandıklara inanmak her vatandaş için zor olacaktır. Yönetimin görevi tüm hataları ortadan kaldırarak daha iyi ve güvenilir bir sayım sistemi üzerinde çalışmak olmalıdır.