Sergey Yesenin - Ekim'in üç Şairi (II)

"Ben kendimi ekime feda ederim ama, şu bilinsin ki elimdeki altın sazımı asla."

Sergey Yesenin

Tolstoy 'Acının Yolu' romanında devrim döneminin tipik bir kahvesinden söz etmektedir. Dönemin şairleri, gazetecileri, edebiyatçıları, macera düşkünü anarşistleri kısacası dönemin tüm aydın profilinin bulunduğu kesif dumana batmış yarı bohem ortamından bahseder.

Bu hava içinde Sergey Yesenin (1895-1925) oraya buraya koşuşturan kabına sığmaz, bir delikanlı gibi sırtında mavi gömleği ve uzun Rus önlüğü belinde, yüksek, yumuşak çizmeleri ayağında, göze çarpan elbisesiyle hoş buğday şansı saçları, mavi gözlü bir köy delikanlısı tüm kahvenin kendisine hayran olduğu gür sesiyle bağırarak çevresine topladığı kalabalığa şiir okuyan melankolik şair.

Yesenin tarafından bir eğlence parkına gürültünün olduğu bir yere zorla sürüklenmiş Gorki, herhangi bir yüküm duygusuyla, alışkanlıktan, nezaketen böyle aşırı taşkınlığın olduğu yerleri ziyaret ettiği izlenimini edindiğini söyler. Tıpkı imansızların zorla kiliseye götürülmesi, orada ibadetin ruhlarına bir şey vermezken ibadet bitinceye kadar sabretmesi gibi bu içkiyle ruhunu yıkıyor içinden çıktığı köye duyduğu özlemi böyle gideriyordu.

Şiirlerinde ıhlamur ağaçları onun önünde veda eden kilise ayini gibi eğilir, turnalar uzaklaşır, mapa lapa yağan kar taneleri, gözyaşı gibi pencere camında çözülür ve ikonlar son bir kez ışıldar. Ay çayırların üzerinde durur, bülbül şakır, karatavuk flüt gibi ses çıkartır, eriyen damlarda dallarda sallanır, sular, bataklık, ormanlar sisin içinde fısıltıyla dibe çöker.

Atlar ayaklarını dans edercesine kımıldatır ve nallarıyla çifte atarlar, araba tekerleri gıcırdar ve rençber kulübeleri alacakaranlıkta büzülür, kız çocuklarının gülüşü gümüşi bir aydınlıkla nağmelemr ve öpüşleri aşkla doludur. "Evet, ses ver, ses ver altın ülke!" ...

Yesenin'in mısraları eski şarkıların tanıdık ve melankolik melodisin taşır. Bunlardan halka mahsus resimleyici bir dindarlık ve her hayvanın sesine, bitkilerin kımıltısına ve toprağın her soluk alıp verişine yakın bir tabiata bağlılık duyulur. Yurtseverlik ve güzellik ve veda ediş bir şairin "yalın, saf mutluluğuna, yitirilmiş cennete yönelik" bir acı iç çekişidir onlar: "Ne hoş çayırla gülümseyerek ayın ağzıyla saman çiğnemek !"

Devrim öncesi pek ciddi görevler almasa da Yesenin devrimci faaliyetlerde bulunmuştu. Bolşevik devriminden sonra mujik cennetinin tekrar doğacağına olan inancını hep diri tutmuştu, Sovyet Rusya'ya bir çok şiirini adamıştı. " Beni doğuran ülke / anamdır/ ve ben Bolşeviğim." Gök Davulcusu " bu yeryüzü kırmızı çiçeklenecek" Nefes(Ode) " yeni şarkılarımızı dinle" Stanzen sekiz mısralık onbir hecelik şiirlerde " Marks'ı oku, ayık kutsal kağıda basılmış olarak" 26'ların Baladı îç savaş esnasında Baku'de kurşuna dizilen 26 komiserin üzerine yazdığı şiirinde " elli el hala toprağı kazıyarak/ yukarıya kalkıyor mezardan" Inonia şiiri " ben dilimle şehitlerin / ve azizlerin ikonlannı / yalayarak tertemiz edeceğim" demiştir.

Ama sevdiği köyünün Sovyet İktidannca sanayileşmesini düpedüz ölüme mahkum edilme olarak görecekti. Aklı duygularıyla karışmış bir halde şu dizeleri yazacaktı:

"Sen benim Rusyam!

Atalarının kancalı pulluğuyla

Çok uzun süre yürüdün

Senin felaketten

Ve yürek acısından çektiklerine

Ihlamur ve akça ağaç bile

Artık yeter demekte" (1)

Fakat aynı zamanda şöyle de şikayet ediyordu:

" Ben de bilmiyorum

Sağduyumla yeniye nasıl uyacağım"

Sowyetruss(1924) poeminde bir iç direnişiyle yeni döneme yabancılaşmasını dile getirmektir aynı zamanda;

" Tepeden Komsomol aşağıya iniyor

Ve ağız mızıkasıyla şarkısını sevinçle okuyor

Partisinin şarkısını

Bütün vadi yankılanıyor

Sovyet sevinciyle ve sevinç çığlıkğıyla

Böyledir benim ülkem

Ama hangi şeytan beni dürttü

Kim bana bu mısraları söyletti

Yoksa ben halkla mı birleştim?

Burada beni kimse dinlemek istemiyor,

Kötü acı çektim

Bana burada ihtiyaçları yok

Öyle görünüyor.

Bundan bana ne!

Ey vatan toprağı bağışla beni

Ben sana hizmet etti,

Elimden geldiğince,

Bundan hoşnudum

Bugün şiirlerimi yanlış anlasan da

Mutluluğun senden kaçındığı

Bir zamanda yazdım onları" (2)

Böylece son şiirleriyle Sovyet rejiminin gidişatından üzüntü duyduğunu, hayal kırıklığı yaşadığını belirtiyordu. Eşitlik dürtüsü içinde çatışıyor, kimlerin daha eşit olduğunu sorguluyordu. Hile ve yalanın devam etmesini Sovyet rejimine yakıştıramadığı şiirlerinde belirtiyordu. İki dramatik şiirinde Pugatschov (1921) ve Haylazların Ülkesi (bitirememiştir.) açık açık Ukrayna'daki Tambow ve Machnos vilayetlerindeki Antonovs'un trajik olarak sonuçlanan köylü hareketlerinden yana olduğunu, Bolşeviklerce yok edilen "Narodniklerin" safını tuttuğunu belirtiyordu.

Haylazların Ülkesi'nin kahramanı köylü lideri Nornach'a (Machno) atıfta bulunarak İhtîlal'ın yozlaştığını düşündüğünü belirtirken şöyle söylüyordu; " Eğer basitlik ve ikiyüzlülük bir ülkenin dini haline gelmişse, bunun sonucu karşı çıkma ve anarşi olur. Eğer Hamlet bugün yaşasaydı o da hırsızların ev mücrimlerin arasına karışırdı."

Maksim Gorki güneşten esmerleşmiş, içkiden ve sefahatten ölmeğe mahkum olan Pugatschov adlı şiirini nasıl okuduğunu anlatmaktadır. "Yesenin konuşurken büsbütün solup sararmıştı, hatta gözleri de grileşmiş izlenimi uyandırıyordu. Kollarıyla jestler yapıyordu, ama bu jestleri mısralarımn ritmine uymuyordu, bunun böyle oluşu doğaldı, çünkü ritim yansıtılamazdı, taş gibi sözlerinin sıkıcı ağırlığı keyfi olarak değişiyordu; adeta sözlerin birini kendi bacaklarının arasına, ondan sonra geleni daha öteye, bir üçüncüsünü de tiksindiği bir yüze fırlatıyordu.

Hepsi bir arada kısık, bitik sesi, güvensiz jestleri, sallanan gövdesi, melankoliyle alevlenen gözleri olması gereken şekildeydi, O anki durumuna bunlar uygundu. Çok şaşırtıcı olarak Pugatschov'un üç kez tekrarlanan sorusunu dile getirdi: Siz delirdiniz mi? İtkin yüksek sesle, Öfkeli, daha sonra pes, ama en sonunda da çok hafiften, umutsuzca soluk almaya çalışırak "Deli misiniz?", Mahvolduğumuzu kim söyledi? Şu soru anlatılamaz bir güzellikle nağmeliyordu: " Sen ruhunun altında bir yükün altındaymış gibi mi çöküyor sun? Kısa bir aralıktan sonra umutsuzca ve veda ederek iç çekişi duyuldu: " Sevgili yoldaşlarım, iyi insanlarım,.,"

Gorki, Yesenin'in bu şiirini okuduktan sonra onun bir insan olmadığım, tersine tabiatın eliyle sadece şiir için yaratılmış kırların tükenmez acısını ifade etmek, yeryüzünde yaşayan her şey için sevgiyi ve bütün varlıklardan daha çok insanın hak ettiğini acımayı şiirleştirmek için tabiat tarafından özel olarak şiir yaratılmış bir organ olduğunu hissetmişti,

Yesenin son yıllarını Sovyet bürokrasinden sürekli kaçarak geçirdi. Dansöz Izadora Duncan ile kısa ve mutsuz bir evliliğin ardından ( Gorki'nin belirttiği gibi o şairin ihtiyacı olmayan her şeyin temsilcisi kadın), bir dünya yolculuğu, mutsuzluğuna yenisini ekleyen Leo Tolstoy'un sir torunu ile mutsuz evlilik, sefalet ve yinede yeni volkanik şiirleriyle geçen son birkaç yıl;

"Ihlamurlar sessiz sedasız rnçkırıyor

Beyazlaşmış saçlarıyla

Burada ölen kim?

Kimdir bozulan

Yoksa sonunda ben de mi öyle oldum"

1925 yılının zifiri karanlık olan aralık ayının bir gününde Sergey Yesenin Leningrat'ta ki Angleterre otelinde şahdamarlannı kesti ve son şiirini kanıyla duvara yazdı:

"Hoşçakal dostum, ayrılmak

Geldi çattı, göğsüme bastırdığım değerli dost,

Önceden belirlenen ayrılık her ikimize de

Tekrar buluşmanın vaatlerini şuurlu kılıyor

Hoşça kal dostum!

Hiç bir söz, hiç bir el sıkışı istemez!

Kaşlarını öyle çatma, yüreğini katılaştır!

Bu hayat yeni ölüm diye bir şey bilmez

Ama yeni tarzda da yaşanmıyor ki..."

Yesenin bundan sonra kendini otel odasındaki avizeye astı ve o çok sevdiği kırlara, topraklara karışarak yaşamı son buldu.

Mehmet Özgür Ersan

Dipnotlar:

(l}(2) Rusçadan Almancaya çeviren Jüîgen Rühle, Almancadan Tiirkçeye çeviren Sedat Ümran, düzenleme Mehmet Özgür Ersan

Kaynaklar: l- Edebiyat ve İhtilal Jürgen Rühle Almanca'dan çeviren Sedat Ümran Milliyet Yayınlan Ekim 1990