Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

01 Ağustos '09

 
Kategori
Efsaneler
 

Seteney oğlu Sosrıkua

Seteney oğlu Sosrıkua
 

"Seteney oğlu Sosrıkua"

Sosrıkua, Nart mitolojisi en önemli karakteridir. Tanrılardan kaçırarak Nartlara ateşi getiren kişidir. Anlatılara göre, Sosrıkua ateşin koruyucusu devin kafasını uçurup ateşi kapar ve Nartlara getirir: “Hey koca Nartlar, yürekleri ateşten Nartlar, korkmayın, canlanın! İşte size gerçeği, ateşi getirdim, ” diyerek insanları tanrılar karşısında cesaretlendirmeye çalışır.

Sosrıkua annesinin adı ile anılan kahramandır; Seteneyko Sosrıkua: "Seteney oğlu Sosrıkua"

Bu nedenle Kuzey Kafkasya boylarının geçmişte anaerkil bir dönemi yaşadığı ileri sürülebilir.

Nartların kadın kahramanı Seteney Guaşeü Bakhsan Irmağı kıyısında çamaşır yıkarken Nartların sığır çobanı onu görür ve güzelliğine vurulur. Göğsünden fırlayan aşk oku, karşı kıyıda üzerinde çamaşır yıkanan taşa çarpar. Taş hemen ısınmaya ve büyümeye başlar. Sığır çobanı ise orada taş kesilir.

Seteney sıcak taşı eteğine sararak Nart Tlepş'in dökümhanesine götürür. Tlepş büyük çekici ile taşı kırar, içinden ateş saçan, kor halindeki Sosrıkua çıkar.

Nart Sosrıkua bu nedenle Nart Tlepş ile Seteney Guaşe'nin oğlu olarak anılır...

Sosrıkua'nın bir kaya parçasından doğuşu Grek mitolojisindeki "Cyclop", ve Dede Korkut mitolojisindeki "Tepegöz"ün doğuşu motifi ile benzerlik taşır. Bu üç destan kahramanının doğuşu da taş orijinli anlatılmıştır.

"So-sı-rı-kua" veya "Saw-sı-rı-ko" sözcüğünde;"Se", bıçak veya kılıç anlamındadır. "Sır" veya "stır", sıcak anlamındadır. "V(vo)" vurmak veya ateş etmek anlamındadır.

"Kue" yada "ko" oğul anlamındadır. Kişi veya aile isminin sonunda kullanılan bir takıdır.

Adiğe dilindeki "Sosrıkua" ateş saçan, yakan erkek çocuk anlamına gelir.

Sosrıkua Ateşi, darı tohumunu halkına getirmiş, şarap mayalamasını onlara öğretmiştir.

Kuzey Kafkasya da söze "Sosrıkua Di Nekhu, Sosrıkua Di Khan", " Sosrıkua ışığımız, Sosrıkua oğlumuz, yiğidimiz" nitelemeleri ile başlanır.

Bu topraklarda Sosrıkua’yu Prometheus veya Akhilleus (Aşil) kadar bilmeyiz, oysa Nart mitolojisinde Prometheus veya Akhilleus’tur .

Tanrılardan ateş alarak insanlığa katkısı Greklerin Prometheus'una benzer.

Ancak, Nart mitolojisinde ateşi insanlar için alan bir kahramanın ismi daha geçer; Nesren Jak'e.

Nesren Jak'e ve Sosrıkua çoğu mitolojide aynı motiflerde anlatılır. Çelikten vücudu, et ve kemikten diz kapakları ile bir yerde Akhilleus'un ta kendisidir.

Tlepş'in demirci çekici ile ateş saçarak doğan Sosrıkua, dizinden maşa ile tutularak suya daldırılmış ve vücuduna su verilerek çelikleştirilmiştir. Düşmanları onu maşanın altında kaldığı için su verilemeyen ve et kemik olarak kalmış dizlerinden yok etmeye çalışır...

Aynı şekilde Akhilleus'un annesi Tanrıça Thetis oğlunu doğurunca yıkamak için Stys ırmağına batırmış, böylece onu silah işlemez hale getirmiştir. Ancak annesinin eli altında kalan topukları su ile temas etmedikleri için et ve kemik olarak kalmıştır. Troya kuşatmasında Akhilleus Hector'un attığı okun topuğuna saplanması üzerine ölmüştür.

Çoğu mitoloji textlerinde Sosrıkua, atılgan, gençliğinin verdiği coşku ile pervasızdır. Ancak onun sınırlayan temkinli Nart yaşlıları vardır. Wezırmes, Tlepş gibi... annesi Seteney Guaşe genç Sosrıkua'yı bu yaşlı nartlara teslim etmiştir. Ateşin Tanrılardan kaçırılması, darı tohumunun herkese verilmesi, şarap mayalamasının öğretilmesinden tutun, Nart Tlepş'in orağı bulmasına dek Nart halkının uygarlık aşamalarında Nart Sosrıkua'nın büyük katkıları vardır.

Atı Tığujey, denizatı Tanrıçası Psıtha Guaşe tarafından Nart kahramanı Pice'ye armağan edilen kanatlı atın yavrusudur. Grek Mitolojisinde Pegasus motifinde de bu kanatlı atı görmekteyiz. Onunla bir sıçrayışta Kafkasların en yüksek doruklarına, Elbruz’un (Oşhamahue) tepesine ulaşır. Savaşlarda Nartların önünde uçarak düşmana saldırır.

Atı Tığujey’in konuşma yeteneği vardır, zorda kaldığında Sosrıkua ona danışır. At demirkırı rengindedir. Bu atlar insan zekasına sahiptir, normal atlar dahi binicisini hisseder, uçarken arkalarından ateş saçarlar, geceleri uçtuklarında gökyüzünü alevler sarar.

Samanyolu Sosrıkua’nın atının izidir. Sosrıkua’nın atı ölümsüzlüğe sahiptir, tabanına ok yemedikçe ölmez.

Sosrıkua şu veya bu isim altında, uygarlığın ve yeniliklerin simgesi olmuştur. Dünya mitolojisi ve literatüründe günümüze dek yaşaya gelmiştir.

Kaynak: Özdemir ÖZBAY/Mitoloji ve Nartlar
 
Toplam blog
: 444
: 1284
Kayıt tarihi
: 13.09.07
 
 

MB zengin kültürel bir eksen; düşüncelerimizin buluştuğu, tartıştığımız, birbirimizi etkilediğimi..