Adım, adım sıfır atık projesi;
Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde atıklarımızı kontrol altına almak, gelecek nesillere temiz, gelişmiş bir Türkiye ve yaşanabilir bir dünya bırakmak için sıfır atık prensibi hedef alınmalı ve entegre bir yaklaşımla atıkların yönetimi sağlanmalıdır.
Sıfır Atık Nedir?
“Sıfır Atık”, israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, oluşan atığın miktarının azaltılmasını, etkin toplama sisteminin kurulmasını, atıkların geri dönüştürülmesini kapsayan atık önleme yaklaşımı olarak tanımlanan bir hedeftir.
Neden Sıfır Atık?
Sanayi devrimine bağlı olarak ortaya çıkan teknolojik yenilikler ile birlikte artan nüfus ve şehirleşme, yaşam standartlarının ve tüketim alışkanlıklarının farklılaşmasına yol açar; sonuçta da geçmişe nazaran daha çok atığın oluşmasına neden olur. Bu durum aynı zamanda, başta doğal kaynakların tükenmesi ve iklim değişikliği gibi hususlar olmak üzere tüm canlıları tehdit edecek boyutlara varan hava, su ve toprak kirliliğine neden olur.
Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde atıklarımızı kontrol altına almak, gelecek nesillere temiz, gelişmiş bir Türkiye ve yaşanabilir bir dünya bırakmak için sıfır atık prensibi hedef alınmalı ve entegre bir yaklaşımla atıkların yönetimi sağlanmalıdır.
Bu nedenle atıkların kontrol altına alınması, gelecek nesillere temiz ve gelişmiş bir Türkiye ile yaşanabilir bir dünya bırakılması hedefi doğrultusunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından “Sıfır Atık Projesi” başlatılmıştır.
Sıfır Atık Projesi, 2018-2023 dönemleri içerisinde aşamalı olarak hayata geçirilecektir.
Sıfır Atık Projesi’nin 2018 itibariyle aşamalı olarak;
-
Kamu kurumlarında,
-
Terminallerde (havaalanı, otogar, tren garı vb.),
-
Eğitim kurumlarında (üniversite, okul vb.),
-
Alışveriş merkezlerinde,
-
Hastanelerde,
-
Eğlen-dinlen tesislerinde (otel, restoran vb),
-
Büyük iş yerlerindeuygulanması ve 2023 yılında tüm Türkiye’de uygulamaya geçilmesi hedeflenmektedir.
Sıfır Atık Sistemi Nasıl Kurulur?
Sıfır Atık Projesinde sürdürülebilir, profesyonel bir yaklaşımla çalışmaların gerçekleştirilebilmesi için 7 aşamadan oluşan yol haritası esas alınır.
1-Odak Noktası- Çalışma Ekibi
Yedi basamaktan oluşan yol haritası kapsamında öncelikli olarak çalışma ekibinde
yer alacak kişiler ve bu kişilerin sorumlulukları belirlenmiştir. Kurumdaki sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasından, etkin ve verimli bir şekilde uygulanmasından ve izlenmesinden sorumlu olacak 1 asil, 1 yedek olmak üzere en az 2 kişi belirlenir.Belirlenen bu kişiler tarafından, sıfır atık yönetimini sağlayacak bir çalışma ekibi kurulur.
2-Mevcut Durum
Atığın özelliği, miktarı, kaynağı, atık biriktirme,toplama ve taşıma yöntemleri, atık geçici depolama alanları ile atıkların teslim edildiği yerlere ilişkin bilgileri içeren mevcut atık yönetimi ortaya konulur.
3-Planlama
Mevcut durum esas alınarak kuruma özgü termin planı hazırlanır. Termin planında ihtiyaçların belirlenme ve temin edilme süresine, eğitim takvimine ve uygulama başlangıcına yer verilir.Toplama, taşıma, geçici depolama ve atık yönetimine ilişkin diğer faaliyetlerin ne şekilde, ne zaman, kimler tarafından gerçekleştirileceğine ilişkin talimatname düzenlenmektedir.
4-İhtiyaçlar
Sıfır Atık Sistemi kurumda uygulanırken, kurumdaki her birim dikkate alınarak (ofisler, yemekhane, revir gibi) ihtiyaç duyulacak tüm ekipmanlar belirlenir, listelenir ve uygulamaya geçilmeden önce temin edilir.
Uygulamada kullanılacak tüm ihtiyaçlar belirlenir ve listelenir. Kumbara, poşet, taşıma aracı, konteyner vb. temin edilir. Uygulamanın ne şekilde, ne zaman, kimler tarafından gerçekleştirileceğine ilişkin talimatname hazırlanır. Atıkların geçici olarak depolanacağı alan mevzuata uygun olarak kurulur.
5-Eğitim ve Bilinçlendirme
Sıfır Atık Sistemi kurumda uygulanırken, kurumdaki her birim dikkate alınarak (ofisler, yemekhane, revir gibi) ihtiyaç duyulacak tüm ekipmanlar belirlenir, listelenir ve uygulamaya geçilmeden önce temin edilir.
Uygulamada kullanılacak tüm ihtiyaçlar belirlenir ve listelenir. Kumbara, poşet, taşıma aracı, konteyner vb. temin edilir. Uygulamanın ne şekilde, ne zaman, kimler tarafından gerçekleştirileceğine ilişkin talimatname hazırlanır. Atıkların geçici olarak depolanacağı alan mevzuata uygun olarak kurulur.
6-Uygulama
Biriktirme ekipmanları, ve tanıtım materyallerinde renk skalası uygulanır. Renklerin insanların algısı üzerinde büyük etkisi olduğundan ve uygulamada standarda erişmek adına renk skalası oluşturulmuştur. Oluşturulan renk skalasına göre;
-
Kâğıt-karton atıkları için mavi,
-
Plastik atıklar için sarı,
-
Cam atıklar için yeşil,
-
Metal atıklar için gri,
-
Organik atıklar için kahverengi,
-
Geri dönüşemeyen atıklar için siyah,
-
Tıbbi atıklar için poşetlerde kırmızı, kova-konteynerlerde turuncu,
-
Tehlikeli atıklar ve elektronik atıklar için şeffaf,
-
Tekstil atıkları için pembe;
-
Ahşap atıklar için turuncu,
-
İri hacimli atıklar için lila,
-
Ekmek artıkları için mor,
-
Yemek artıkları için beyaz,renklerin kullanılması tercih edilmiştir.
Temin edilen biriktirme ekipmanları personellerin kolayca ulaşabileceği noktalara, uygun aralıklarla yerleştirilir. Ekipmanlara göre tasarlanmış bilgilendirme materyalleri kolay görülebilecek yerlere asılır.
7-Raporlama
Uygulamadaki tüm atıkların kayıtları tutulur. Uygulamanın etkinliğinin değerlendirilmesi amacıyla izleme ekipleri uygulamayı değerlendirir. Elde edilen verilere ilişkin raporlama yapılır; yıllık rapor hazırlanır; eksiklikler ve geliştirilecek taraflar tespit edilir ve önlemler alınır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Ana Hizmet Binasında Sıfır Atık Yönetim Planı doğrultusunda sadece alışkanlıkların değiştirilmesi ile;
-
1200 ağacın kesilmesi önlenmiş,
-
14 ton sera gazı salınımı azaltılmış,
-
270 varil petrolün ve 7 ton doğal kaynağın kullanımı engellenmiş,
-
500 m3 düzenli depolama alanından tasarruf edilmiş,
-
1 ton kompost, 560 L baz yağ ve 1000 L biyodizel elde edilmiştir.
İlham veren örnekler
Sıfır atık akımı öncülerinden biri olan“Going Zero Waste” blog sayfası yazarı Kathryn Kellogg, uyguladığı yaşam tarzı sayesinde bir sene içerisindeçıkan çöplerini küçük bir kavanoza sığdırmıştır.
Sıfır Atık için Akıllı Geri Dönüşüm Çalışmaları
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yerli ve milli üretim çalışmaları kapsamında, pet şişe ve alüminyum atık karşılığı İstanbulkart’a kredi yükleyen sistem olan “Akıllı Geri Dönüşüm Konteyneri” geliştirilmiştir. “İstanbulkart’a atık başına bakiye yükleyecek projeyle, ‘sıfır atık’ hedefi, çevrenin korunması ve ülkemiz adına ciddi bir ekonomik kazanç sağlanması planlanmaktadır.
Atık, akıllı konteynere atıldığında makine üzerinden İstanbulkart’a bir bakiye yüklenecek ve yüklenen bu paranın başta ulaşım olmak üzere İstanbulkart’ın geçerli olduğu her yerde kullanılabileceği düşünülmektedir. “Atıkları makineye atan ve İstanbulkart’ına para yüklenen herkesi takip eden bir sistem kurulacaktır. Haftada, ayda ve toplamda kaç adet atık atıldığı bu sistem vasıtasıyla takip edilebilecektir. Alüminyum ve pet şişeler şuanda toplanabilmektedir. Cam ve atık piller için de bu şekilde bir çalışma yapılması planlanmaktadır.
