Şiirin Öğeleri

Düzyazıda yer alan anadüşünce kavramının yerini şiirde anaduygu almaktadır. Genellikle düşünceler düzyazı türleriyle, duygular ise şiirle işlenir. Şiirde, ozanın okura iletmek istediği duyguya anaduygu (tema, izlek) denir.

Örnek

Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık

Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar

Bu gece yarısında iki kişi uyanık

Biri benim, biri uzayan kaldırımlar

(Necip Fazıl Kısakürek, Kaldırımlar)

Bu dizelerde ozan, betimlenen doğa ortamı içinde yoğun olarak yaşadığı yalnızlığı dile getirmektedir. Şiirde işlenen yalnızlık yazının konusu; yalnızlığın duyurduğu üzüntü, acı ise anaduygudur. Bu okura duyurulan duygudur.

Ozan, şiirde sözcükleri tek anlamlı kullanmayıp anlamsal çok değerlilikle (imge) kullanmış. Ozan, ses ve anlam çağrışımlarından yararlanma yoluna gitmiş. Böylece şiire anlam ve anlatım yönünden  özgün bir yapı kazandırmış.

Şiirde, “ kara gökler, kül rengi bulutlar, evlerin bacası, yıldırımlar” sözcükleri anlamları ötesinde çok anlamlılık, değişik görüntüler içerecek biçimde kullanıldığından  imge,  “ kaldırımlar” ozanın yalnızlığını anlatmada aracılık yaptığı için simge özelliğindedir.

Şiirde anlam çalışması imge, anaduygu, konu öğeleri bulunup değerlendirilerek yapılır.Çoğu kez konuyla anaduygu karıştırılmaktadır. Konu, bildiğimiz gibi üzerinde durulan, hakkında söz söylenen olay, durum, sorun vb. Kısacası her şeydir.Anaduygu, konu işlenirken okurda uyandırılmak istenen duygudur. Bu yönden konu dış öğe, anaduygu ise iç öğedir.Konu genel nitelik taşır.Anaduygu ise özel, soyut niteliktedir. Örneğin, barış bir konu; barışseverlik bir duygudur. Anaduygu ve konu sınırlandırılarak tamlama veya sözcük olarak belirtilebilir.

Örnek

Burda güneş

Orda yağmur

Güneşte de güzel dünya

Yağmurda da

Şükürler olsun Tanrım

Şükürler olsun sana

Verdiğin hayat pırıl pırıl

Şiirin anaduygusu, konusu nedir? Tüm şiiri değerlendirirken özellikle“Verdiğin hayat pırıl pırıl” dizesinden yararlanarak anaduyguyu yaşamdan duyulan mutluluk, yaşama sevinci;  konuyu da yaşam olarak belirtebilir