Sinema'da kurgu

Sinema’nın yıldızı senarist mi, yönetmen mi, oyuncu mu derken ben aday olarak kurgucu’yu gösteriyorum. Önceleri senaristin ve zaman zaman yönetmenin görevleri arasında yer alan kurgulama son yıllarda değeri anlaşıldığı için sinemanın içinde ayrı bir dal olarak hak ettiği ilgiyi gördü.

Kurgu nedir? Nasıl kurgu yapılır? Neden kurgu yapılır? Bir nevi yapbozculuktur aslında kurgu yapmak. Farklı parçaları mantık çerçevesinde (çoğu zaman) anlamlı bir bütün haline getirmeye kurgu denir. Ayrı bir dal haline geldiğinden itibaren kurgulama teknikleri detaylandı, insanlar daha seçici ve kuralcı davranmaya başladı fakat temelde kurgu teknikleri Klasik Sinema’ya göre yapılmıştır ve biz de hala onun meyvelerini toplıuyoruz.

Nasıl kurgu yapıldığına gelince... Bu alanda birkaç teknik mevcut. Klasik Kurgu’nun en başarılı örneklerinden biri Hitchcock’un Sapık filmi denilebilir. Filmin hikayesine bakarsak son derece sade ve kendi halinde bir konu: bir işyerinde çalışan bir kadın patronunun ona emanet ettiği parayı alıp kaçmaya karar verir. Arabasına binip uzaklaşır, dinlenmek için yol üstünde bir motele yerleşir. Nitekim sapık kardeşimiz motelin resepsyonisti ve tek çalışanıdır fakat motelin hemen yukarısındaki korkunç evde annesiyle kaldığını söyler. Nitekim anne çoktan ölmüş fakat sapık onu yaşatma çabası içindedir. Bir süre sonra kadın cinayete kurban gider ve sevgilisi, polisler, vs derken sapık yakalanır.

Bu filmin bu kadar sükse yapmasının sebebi başarılı bir kurguya sahip olmasıdır. Mesela kadının parayı alıp yeni bir hayata yönelmesi beklenirken birden öldürülmüştür. Hitchcock bu konuda “seyircinin dikkatini dağıtmak” istediğini söylemiş ve hayallerimizi yıkmıştır. Ayrıca hikaye normal akışında devam etseydi ve sapığın annesinin ölü olduğunu bilseydik(filmin neredeyse sonunda belli oldu) sanırım merak edilecek birşey kalmazdı. Hemen hemen her Hitchcock filminde bu tür usta manevralara rastlamak mümkündür.

Bir filmi ne kadar iyi kurgularsanız o kadar çekici olur fakat seyircinin kafasını fazlasıyla karıştırırsanız filmden soğur ve size sırtını döner. Bu konuda Tarantino çok usta bir figürdür. Ucuz Roman filminde karakterler geriye dönüşlerle (flashback) o kadar usta anlatılmıştır ki onlar hakkında gereken her bilgiye ulaşırız fakat bunu deneyip seyirci kaybeden de çok film olmuştur. Yani kurgu yapayım derken aradaki ince çizgiyi geçip hayalkırıklılığı yaratabilirsiniz.

Kurgu dehası bir başka film de Memento’dur. Ters kurgu dediğimiz kurgu türü Ucuz Roman gibi filmlerde sergilenir ve geriye dönüşlerle anlatılır. Memento’nun en büyük özelliği seyirciyinin karakterle özdeşleşmesi ve sanki kendi hayatını tanımaya başlar gibi karakteri tanımaya başlamasıdır. İkiniz de aynı anda sürprizlerle karşılaşıp hafızasını kaybeden bir adamın hayatını keşfedersiniz. Klasik kurguda olduğu gibi karakteri tam anlamıyla tanımamıza izin vermez. Adım adım, yavaş yavaş...