Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

30 Kasım '17

 
Kategori
Felsefe
 

Sokrates'in Düşünme Yöntemi

Sokrates'in Düşünme Yöntemi
 

Retorik ustası, Sokrates.


O bir retorik ustasıdır, Atinalıları büyüleyen zengin giyimli sofistlere, genel olarak sitenin yönetiminde önemli görevlerde bulunan eski bilgelere de hiç benzemez, insanların düşüncelerini amansızca eleştirirdi. Bilen Tanrının karşısına bilmeyen insanın sağduyusu ile çıkar, yalnız Atina sitesinin değil, bütün dünya ahlaklarının örf, adet, gelenek ve peşin hükümleri ile çarpışırdı.

Sokrates bize yalnızca başkalarının hatalı olabileceğini göstermekle kalmaz, bir de neyin doğru olduğuna kendi kendimize karar vermemize yarayacak basit bir yöntem sunar. Ona göre düşünerek yaşamak için yıllarca eğitim almamız ve çok fazla boş vaktimiz olması gerekmez. Meraklı, zihnindeki taşları yerli yerine oturtabilmiş ve sağduyuya uygun olduğu iddia edilen bir düşünceyi gözden geçirmek isteyen herkes, Sokrates’in yöntemini izleyerek, sokakta yürürken bir arkadaşıyla bu konuda bir sohbete başlayabilir ve sonunda, yarım saatten kısa bir zaman içinde bir ya da iki çarpıcı sonuca ulaşabilir.

Sokrates’in düşünce yöntemine göre, bir ifadenin doğru olup olmadığını anlamak için, bu ifadenin çoğunluk tarafından kabul görüp görmediğine ya da önemli insanlar tarafından çok uzun bir zamandır benimsenmiş olup olmadığına bakamayız. Doğru ifade, mantıksal olarak bir çelişkiye yol açmayacak ifadedir. Eğer tersi kanıtlanamıyorsa bir ifade doğru diye kabul edilir. Eğer tersi kanıtlanabiliyorsa, bu ifadeyle yansıtılan görüşe kaç kişi inanırsa inansın, ifade yanlıştır ve biz de bu görüşle ilgili bir şüpheye kapıldığımız için haklı çıkmış oluruz. Sokrates’in düşünme yöntemi irdelenirse;

1.Sağduyuya uygun diye nitelenen bir görüşü yansıtan bir ifade seçilir.

Cesaret savaşta geri çekilmemeyi gerektirir.

2.Görüşü dile getiren kişinin kendine güveniyor ve bu görüşün doğruluğuna inanıyor olmasını bir süreliğine bir kenara bırakarak ifadenin yanlış olduğu varsayılır, ifadenin doğru olamayacağı durumlar ya da bağlamlar bulmaya çalışılır.

Kişi savaşta geri çekilmesine karşın cesur olabilir mi?

Kişi savaş alanını terk etmediği halde cesaretten yoksun olabilir mi?

3.Eğer bir istisna bulabilirse, yapılan tanım yanlıştır ya da en azından eksiktir.

Kişinin, cesur olduğu halde geri çekilmesi mümkündür.

Kişinin, geri çekilmediği halde cesaretten yoksun olması mümkündür.

4.Şimdi, başlangıçta kullanılan ifadeye nüanslar eklenmeli ve ifadeyi istisnaları da kapsayacak hale getirilmelidir.

Kişi hem savaşta geri çekilerek hem de ilerleyerek cesaret gösterebilir.

5.Eğer iyileştirmiş olduğunuz ifadelerle ilgili başka istisnalar bulunabiliyorsa, süreç tekrarlanır. Tersini ispat edilemeyecek ifadeler doğrudur, eğer insanoğlunun böyle bir doğruya ulaşması mümkünse. İnsan ancak bir şeyin ne olmadığını anlamak yoluyla onun tam olarak ne olduğu bilgisine yaklaşabilir.

6.Aristofanes’in örtük biçimde ifade etmek istediği ne olursa olsun, düşüncenin ürünü, sezginin ürününden daha üstündür.

Tabii felsefe yapmadan da doğruya ulaşmak mümkündür. Sokrates’in yöntemini uygulamasak da, insanın savaşta geri çekilmesine karşın cesur olabileceğini fark edebiliriz. Ancak o zaman, bizimle aynı fikirde olmayanlara nasıl yanıt vereceğimizi bilemeyebiliriz, tabii sunduğumuz görüşte mantıksal olarak karşı çıkılacak bir yan olup olmadığını önceden düşünüp tartmadıysak.

Etkili kişiler, erdemli olmak için paranın kesinlikle gerekli olduğu ya da savaşta geri çekilenlerin feminen olduğu konusunda ısrar edip bizi bastırabilirler. Bize güç kazandıracak karşı argümanlardan yoksun isek, boynumuzu bükerek ya da ters ters “Bence ben haklıyım”, demekten başka çaremiz yoktur. Dolayısı ile haklıolduğumuzu da asla kanıtlayamayız.

Sokrates bilgiyi doğru düşünceden üstün tutar; çünkü bilgi sahibi olmak yalnızca bir şeyin niçin doğru olduğunu bilmek değil aynı zamanda öteki seçeneklerin niçin yanlış olduğunu da bilmek demektir.

Sokrates doğru düşünme biçimini, büyük heykeltraş Dadalus’un güzel heykellerinden örnek vererek açıklar. Sezgi yoluyla elde edilen doğruyu, bir kaide üzerine herhangi bir destek kullanmaksızın oturtulmuş bir heykele benzetir. Sert esen bir rüzgârın heykeli devirmesineyol açabilir. Öte yandan nedenlerini ve ona getirilebilecek karşı argümanları doğru olanı destekleyip onu daha da güçlendirilirse, doğru argüman, teller yardımıyla yere sabitlenmiş bir heykele benzeyecektir.

Bütün bilgi ve hareketlerin ölçüsü olarak “Kendini bil’’ önermesinden yola çıkan Sokrates uyguladığı düşünce yönteminde karşısındaki kişiye sorular sorarak onun neyi bilip neyi bilmediğini araştırır. İkinci aşama ironi (ironie) yani alaydır son olarak ise ebelik(marieutike; soru sorarak fikir doğurtma sanatı) olmak üzere üç öğesi vardır. Yaklaşım biçimi de bilmez görünerek, bildiğini ileri sürerek, karşıdakini konuşturmaktır. Sokrates, kendi bilgisizliğini ortaya atarak karşısındakinin bilgisinden yararlanmak ister gibi görünür. Sonra onun ileri sürdüğü düşünceleri, karşıtlarını gündeme getirerek bir bir çürütür. Önce ileri sürülen düşüncelerle inceden inceye alay edilir, sonra ebelik eylemine geçilir. Bu eylemin tek özelliği insan ruhunu ya da anlığında uyur durumda bulunan düşünceleri, karşılıklı soru sorarak bilinç yüzeyine çıkarmaktır. Sokrates’in düşünme yöntemi ile sağlanan bilginin amacı insan yaşamına anlam ve içerik kazandırmak, onu düzene sokmaktır. İşte bu düzen ahlakın çatısını oluşturur.

Sokrates o ünlü savunmasında devleti, zor kımıldayan bir ata, kendisini de bir at sineğine benzetir. Görevinin bu atı dürtmek, azarlamak ve daima uyanık tutmak olduğunu söyler.

Sokrates’e göre her insan, bütün bildiklerine zaten doğuştan sahiptir. Yapılabilecek şey, kişinin kendi kendisine veya iyi bir öğretmen eşliğinde kendisinde bulunan bilgileri açığa çıkartılmasıdır. Onun düşünce yöntemi ile İnsanın bilinci, bilincin içindeki hareketler, yanlışlar ve doğrular fark edilir.

Nizamettin BİBER

 
Toplam blog
: 887
: 2743
Kayıt tarihi
: 06.06.12
 
 

Yeni dünya düzensizliğinde insan olmaya çalışan ve okuyarak ne kadar cahil olduğunu gören, olayla..