Sosyal Bilgiler dersi neden önemsenmiyor?

2013 yılında, “Sosyal Bilgiler dersi 5-6-7. sınıf bazında haftalık 3 saati olan bir branş olmakla birlikte konuların tam olarak yetiştirilemediği bir derstir. Alanın uzmanları, kazanımları tam bir şekilde gerçekleştirmek için ders süresinin 1 saat arttırılmasını, bu  derse de, en az Türkçe, Fen ve Teknoloji, Matematik ve İngilizce dersine verilen önem ve ders süresi kadar zaman ve önemin verilmesi gerektiğini ifade ediyorlar.” tespitlerinden bahisle, “Sosyal Bilgiler Dersi Önemseniyor mu?” başlıklı bir yazı kaleme almıştık (Damar,2013).

Aradan geçen sürede, TEDMEM (2016)’in yaptığı, “Ders Saatleri: Ne Kadar Az Ne Kadar Fazla?” başlıklı araştırma sonuçlarının da ortaya çıkardığı gibi, Türkiye’nin üyesi olduğu kuruluşlar olan OECD ve AB ülkelerinde, ilköğretim okullarında  Sosyal Bilgiler dersine ayrılan öğretim süresi ile Türkiye’de sosyal bilgiler dersine ayrılan öğretim süresi karşılaştırıldığında, Sosyal Bilgiler dersinin önemsenmediği sonucuna ulaşılıyor.

AB ülkelerinde, Sosyal Bilgiler dersine yıllık 452 saat öğretim süresi ayrılırken, ülkemizde 264 saat öğretim süresi ayrılmaktadır. Bu rakam AB ülkeleri ortalamasından 188 saat daha azdır.

Bu çarpıcı durum, birdenbire oluşmamış, yaklaşık elli yıllık bir politikanın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. TEDMEM (2016)’in araştırmasına göre; son elli yıllık dönemde, ortaokulda sosyal bilgiler alanı ders saati sayısı ve derslerin yapısı itibariyle en çok değişiklik yaşanan alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal Bilgiler alanında haftalık ortaokul eğitimi süresince toplam ders saati bazı dönemlerde 14’e kadar çıkarken, bazı dönemlerde 8’e kadar düşmüştür. Ayrıca bu alandaki öğretim içeriğinin sadece “Sosyal Bilgiler” dersi kapsamında toplanabildiği gibi üç veya dört ayrı ders altında da ayrıştırıldığı dönemler olmuştur. Dersin 1967, 1972 ve 1973 yıllarında Sosyal Bilgiler kapsayıcı ismiyle çizelgelerde yer aldığı, takip eden yıllarda ise Milli Tarih, Milli Coğrafya, Vatandaşlık ve İnsan Hakları, Türkiye Cumhuriyeti ve Atatürkçülük gibi alanların ayrı dersler olarak ele alındığı görülmektedir. 1967, 1972 ve 1973 yıllarında gerçekleştirilen düzenlemelerle 6. Ve 7. sınıflar için beş, 8. sınıf için dört olmak üzere toplamda 14 olan haftalık Sosyal Bilgiler toplam ders saati, 1981 yılındaki çizelgede 3+3+4 dağılımı göstererek 10 ders saatine düşmüştür. 1985 yılına gelindiğinde 6. ve 7. sınıflarda 2’şer ders saati Milli Tarih ve Milli Coğrafya dersleri; 8. sınıfta ise 2 ders saati T. C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ve 3 ders saati Vatandaşlık Bilgisi dersi olmak üzere toplamda 13 ders saati Sosyal Bilgiler alanı dersi çizelgede yer almıştır. 1987, 1992 ve 1994 yıllarında yapılan düzenlemelerde ise 8. sınıfta 3 ders saati olan Vatandaşlık Bilgisi dersi iki saate düşürülmüştür.

1997 yılındaki çizelgede Milli Tarih ve Milli Coğrafya dersleri kaldırılmış ve “Sosyal Bilgiler” adıyla her sınıf düzeyi için haftada 3 ders saati olacak şekilde bir program belirlenmiştir. Bu derse ek olarak 7. sınıf haftalık ders programında 1 ders saati Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi dersi, 8. Sınıfta ise 1 ders saati Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi dersi ile 2 ders saati T. C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi yer almıştır.

Böylece haftalık toplam ders saati 13 olmuştur. 2001 yılında gerçekleştirilen düzenlemede 6. Ve 7. sınıflarda haftada 3’er ders saati Sosyal Bilgiler dersi, 7. ve 8. sınıflarda haftada 1’er ders saati Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi dersi, 8. Sınıfta 2 ders saati T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi yer almıştır. Böylece 2001 yılında Sosyal Bilgiler alanı için ortaokul süresince toplam haftalık ders saati sayısı 10’a düşmüştür. 2005 ve 2007 yıllarındaki çizelgelerde 6. ve 7. sınıflarda haftalık 3’er ders saati Sosyal Bilgiler dersi, 8. sınıfta ise 3 ders saati T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi yer almıştır. 2010 yılı ve sonrasında gerçekleştirilen tüm düzenlemelerde ise 6. ve 7. Sınıflarda 3’er ders saati Sosyal Bilgiler dersi, 8. sınıfta ise 2 ders saati T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi yer almasıyla Sosyal Bilgiler alanının ortaokul süresince toplam ders saati 8’e düşmüştür. Sosyal Bilgiler alanındaki derslerin toplam öğretim sürelerinde, uluslararası alanda görülen genel eğilime paralel olarak bu alandaki derslerin “Sosyal Bilgiler” adı altında toplanması ile birlikte zaman içinde önemli ölçüde düşüş yaşandığı görülmektedir.

Sosyal Bilgiler dersinin, 1981 yılına kadar haftalık 14 saat olan öğretim süresi, bu yılda yapılan düzenlemeyle 10 saate düşürülmüş; 1985 yılında 13 saate çıkarılmış; 2001 yılında tekrar 10 saate düşürülmüş, 2010 yılında ise daha da düşürülerek, 8 saate indirilmiştir.

Sosyal Bilgiler dersinin öğretim programının genel amaçları da dikkate alındığında, bu dersin öğretim sürelerindeki düşüşü anlamak mümkün değildir (MEB, 2016). Acilen gerekli çalışma yapılarak, bu dersin öğretim süresinin en az AB ülkelerindeki ortalamaya yükseltilmesi gerekmektedir.

Kaynaklar

Damar, A. (2013). Sosyal Bilgiler Dersi Önemseniyor mu? http://www.gazeteekspres.com/yazar-sosyal_bilgiler_dersi_onemseniyor_mu-1430.html Erişim Tarihi: 24.12.2016

TEDMEM. (2016). DERS SAATLERİ:Ne Kadar Az Ne Kadar Fazla?

MEB, (2016). http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx Erişim Tarihi: 24.12.2016