Sosyal Bilimlerde araştırma - VI, Dip notlar

V – DİPNOTLAR

Dipnotlar (çıkmalar) bilimsel araştırmalarda çalışmanın doğruluğunu, güvenilirliğini kanıtlamak için -bilim ahlâkının gereği olarak- esas metnin tamamlayıcısı niteliğinde verilen bilgilerdir. Dipnotlar yazarın söylemek istediği ile ilgili ve metnin güvenilirliğini kanıtlama amacında olduğuna göre, asıl metin kadar değerlidir. Bu nedenle araştırmacı nerede ve ne zaman dipnot kullanacağını bilmelidir.

* Dipnotlarda Gösterilmesi Gereken Bilgiler:

Genel bilgilerin dışında kalan özgün bilgi, düşünce veya görüşler.

Başka yazarların kendilerine özgü düşünce, yargı ve önerileri.

Kaynaklardan aynen yapılan aktarmalar.

Bir grafik, istatistik veya tablonun düzenlemesinde kullanılan verilerin kaynakları.

Araştırmanın önceki ve sonraki bölümlerine yapılan göndermeler.

* Dipnot Kullanımında Dikkat Edilecek Kurallar:

1. Sıradan olmayan bütün aktarmalar dipnotu gerektirir.

2. Yeni ve şaşırtıcı iddiaları kanıtlamada en büyük dayanak dipnotlardır.

3. Dipnotlar genellikle metin içinde verilen numaralara karşılık sayfa altında verilir. (Araştırmacı için yazımda güçlük yaratırken, okuyucunun dikkatinin dağılmasını önler.) Bölüm sonları veya araştırmanın sonunda da verilebilir. (Araştırmacı için yazımda kolaylık sağlarken, okuyucunun dikkatini dağıtır.)

4. Dipnot sayısını araştırmacı değil, araştırılan konu ve bu konuya ilgi gösterecek okuyucu kitlesi belirler. Genelde gereksiz derecede uzun ve çok sayıda olmaması gerekir. Böyle bir durum dikkati dağıtarak, okumayı güçleştirir.

5. Dipnot numaraları metnin içinde en uygun yere konmalıdır. Genelde bir ad, bir kavram veya bir cümlesinin sonu veya üst köşesine konan numaralarla başlar; aynı numaralar sayfa sonunda alt alta konarak gerekli referans verilir veya açıklama yapılır.

6. Normalde rakamlarla gösterilen dipnotlar yanında bazen özel durumlarda veya ayrı bir açıklama gereği, ?, *, x, +, işaretleri de yer alır.

7. Dipnot numaraları her sayfada ayrı ayrı verildiği gibi sürekli olarak bir bölüm boyunca da verilebilir.

8. Bütün konuyu ilgilendiren dipnotlar, ayrıntı ile ilgili dipnotlardan önce gösterilir.

9. Bir dipnot altında tek kaynak yerine birden çok kaynak gösterilebilir.

10. Dipnotlar genelde ana metindeki harfleri yarısı büyüklüğünde yazılır. Daktilo ile yazmada bu durum güçlük yaratırken, bilgisayar kullanımında büyük oranda kolaylaşmıştır.

* Dipnotu Yazım Kuralları

¦ İlk Kez Kaynak Gösterme: Bir kaynağa ilk kez yapılan başvuruda, onunla ilgili tüm bilgileri vermek gerekir. Yazar adı(adları) soyadı, kitabın adı, varsa cildi, çeviri ise çevirenin adı soyadı, baskı sayısı, basım yeri-yılı, yayınlayan kurumun adı. (Matbaa adı yazılmaz, kendi yayını ise k.y. yazılır.) Daha sonraki başvurularda yazarın soyadı ve sayfa numarası verilir. Yazarın tek eseri veya makalesi kullanılmışsa; a.e.(aynı eser), a.g.e.(adı geçen eser), a.g.m.(adı geçen makale) kısaltmaları kullanılır.

- İlk kullanım:

1-Salâhi R. Sonyel: Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, 2. baskı, Ankara – l987,

TTK. yayını, s.15

-Sonraki kullanımlar:

Araya başka bir yayın girmişse; yazarın soyadından sonra “a.e.” veya Latince aynı yerde anlamına gelen Ibidem kelimesinin kısaltılmışı olan “Ibid” kelimesi kullanılır.

-Sonyel: a.e., (a.y.) / -Sonyel: Ibid,

Araya başka yayınlar girmişse, yazarın soyadından sonra “a.g.e.”, “a.g.m.” veya Latince önce bildirilen anlamına gelen Opere Citato kelimelerinin kısaltması “Op.Cit.” kelimeleri kullanılır.

-Sonyel: a.g.e., (a.g.y.), s.17 / -Sonyel: Op. Cit. S.17

-Yazarın birkaç eseri kullanılmışsa, birbirine karışmaması için sonraki kullanımlarda, eser adının ilk kelimesi, kısaltması veya cilt sayısı belirtilir.

1-Gotthard Jaeschke: Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, C.I, Ankara-l970, TTK. yay, s.l0

2-Gotthard Jaeschke: Türk Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Çev: Cemal

Köprülü, 2. baskı, Ankara-l99l, TTK. yay. s.99

3-Jaeschke: Kronoloji I, s. 1l

4-Jaeschke: İng. Bel. s.103

¦ Metinle ilgili özel bir anlam taşımadığı sürece unvanları (Prof., Dr., Av., Müh., Uz.) yazmaya gerek yoktur.

¦ Yazar kitapta takma ad (müstear isim) kullanıyor veya hiç ad yazılmıyorsa, araştırmacı da yazarın gerçek adını başka kaynaklardan öğrenmişse, bunu köşeli ayraç [ ] içinde göstermelidir.

¦ Yazar birey olabileceği gibi özel veya resmî bir kurum veya kuruluş da olabilir. Örneğin, üniversite, enstitü, fakülte, bakanlık araştırma kurumu, ticaret odası vb.. Kurum adı uzunsa kısaltma yapılabilir. İzTO (İzmir Ticaret Odası), İEÜ (İstanbul Ekonomi Üniversitesi), TTK (Türk Tarih Kurumu), DPT (Devlet Plânlama Teşkilâtı) gibi...

1. Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (Gn.Kur.ATSEB): Dördüncü Askeri Tarih Semineri, Bildiriler, Ankara – 1989

2. Türk Tarih Kurumu (TTK): Atatürk Konferansları – VIII, 1975 – 1976, Ankara – 1983

¦ Kısaltmalar için, araştırmanın ön tarafına, önsöz sayfasından sonra, bir kısaltmalar sayfası konmalıdır.

¦Kitap Adı: Hiç değiştirilmeden, bağlaçlar dışında kelimelerin yalnız ilk harfleri büyük yazılır. Sayfada çok dipnot varsa, kitap adını ayırdetmek için koyu harfle yazılır veya altı çizilir. Biri ana, diğeri alt olmak üzere iki başlık varsa, ikisinin arasına virgül, iki nokta, tire konularak belirginleştirilir.

Yay. Haz. Berna Türkdoğan: Türk – Ermeni İlişkileri, 21. Yüzyıla Girerken Tarihe

Dostça Bakış; Ankara – 2000, Atatürk Araştırma Merkezi

¦Yayım Bilgileri: Kitabın basımı ile ilgili bilgileri kapsar. Bu bilgiler genellikle kitabın başlık sayfasında veya iç kapağında yazılıdır. Yayım bilgileri; baskı sayısı, yayım yeri, yayım tarihi ve yayımlayan kurumdan oluşur.

- Baskı Sayısı: Yeni baskıda bir kitaba yeni ekler yapılarak kapsamı değiştirilmektedir. ”Gözden geçirilmiş yeni basım”, ”2. Baskı”, ”Genişletilmiş Baskı” Yeni baskıda kitabın sayfa düzeni de değiştiğinden, yeni baskı sayısını mutlaka belirtmek gerekir. Bunun için “2. Baskı”, ”3.B.” şeklinde kısaltmalar kullanılır.

Ayrıca “tıpkıbasım” denilen, mevcudu bulunmayan klâsikler, eski eserlerin ofset baskı veya fotografik yöntemlerle aynen çoğaltılması gibi bir sistem de vardır. Bu tür kaynaklarda orijinal ile birlikte tıpkı basımında baskı tarihi de belirtilmelidir.

- Basılan Yer: Kitabı basan yayınevinin bulunduğu şehirdir. Genelde ön ve iç kapakta bulunur. Şehir pek tanınmıyorsa veya isim benzerliği karışıklığı olacaksa, bağlı olduğu devlet veya eyalet adı belirtilir. İlçe ise bağlı olduğu il de yazılır. Basılan yeri belirtmeyen kaynaklar için yer yok anlamında [y.y.] işareti kullanılır. Ünlü yayınevleri kitabın basıldığı yeri belirtmeyebilirler.

- Yayım Tarihi: Kitabın basıldığı yıldır. Ön kapak ve ilk sayfada belirtilir. Eğer tarih yoksa; kitabın son baskısının telif hakkının (copyright) satın alındığı birinci tarih yazılır veya tarih yok [t.y.] ibaresi yazılır. Bunlar köşeli ayraç içinde yazılır.

- Yayımlayan: Kitaplar, ticari amaçlı yayınevleri, resmî ve özel kurumlar, ya da yazarın kendisi tarafından yayınlanır. Bu bilgiler ön kapak ve iç sayfada belirtilir. Eğer yazarı yayınlamışsa bu bilgi belirtilmeyebilir.

Kitabı yayınlayan ve basan matbaayı karıştırmamak gerekir. Dağıtım ve satışı yayınevi yaptığından, dipnotta basan matbaa değil, yayınevi belirtilmelidir.

¦Sayfa Numarası: Kaynağı tanıtan bilgilerden sonra, sayfa numarası yazılır. Küçük ‘s’ kullanılarak yazılır.(s:108) Birkaç sayfa kullanılmışsa ilk ve son sayfa ‘ss’ ve araya tire konarak yazılır.(ss.108 – 116) Ayrı sayfalar kullanılmışsa araya virgül konarak yazılır.(s.117, 120) Dipnotlarda sayfalar mutlaka belirtilmelidir.

- Bernard Lewis: Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev: Metin Kıratlı, 3. baskı, s. 239

Ankara – 1988, TTK. yay.

*Arama motorundan alınan bilgiler için; link, yazar adı ve yazının özelliği(araştırma, makale, deneme, şiir, roman vb) resimlerin ise linkinin belirtilmesi gerekir.
*

ÖNCEKİLER

1-http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=138860

2-http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=139218

3-http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=139433

4-http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=139621

5-http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=139867