Sosyal bilimlerde araştırma -I.Bölüm

Bu seriyi, araştırmacı yazıyı ilke edinen arkadaşlarıma yararlı olmak amacıyla yayınlıyorum. Kes-yapıştıra karşı çıkanların, alıntılardan yararlananların dikkatli okuması dileğiyle...

SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA
I.BÖLÜM

Değerli Hocam Prof.Salih Özbaran'a saygılarımla...

I – SOSYAL BİLİMLER

Sürekli bir değişim içinde olan, çeşitli ve karmaşık sorunlarla karşı karşıya bulunan insanların ve toplumların yaşamında Sosyal Bilimlerin önemli bir yeri vardır. Kişilerin gereksinmeleri ile toplumun beklentileri arasındaki dengeyi sağlamada insanlara gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazandırma açısından sosyal bilimlere önemli sorumluluklar düşmektedir. Çağdaş anlayışa göre sosyal bilimler, bu sorumlulukları yerine getirmede disiplinler arası ve çok yönlü bir yaklaşım izleyerek kişilere belli bilgi edinme yollarını ve belli becerileri kazandırma ile bunu toplumlararası bir etkileşim ortamı içinde sürdürme amaçlarına öncelik vermektedir.

Çağımızda sosyal bilim değişmenin bilimi olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda sosyal bilimlerin değişmeye açık olması, değişmeyi açıkça ve özgürce incelemeyi içermesi gereklidir.

Sosyal bilimler, esnek bir anlayış içinde ele alındığında birçok disiplini içermektedir. İnsan ve toplum gelişiminin çeşitli boyutlarını yansıtan bu disiplinler, Tarih, Coğrafya, Antropoloji, Sosyoloji, Ekonomi, Yönetim Bilimleri, Psikoloji, Siyasal Bilimler, Kent Plânlaması, Hukuk ve Semiyoloji olarak sıralanabilir.

II – SOSYAL BİLİMLER ÖĞRETİMİNİN GENEL AMAÇLARI

“Sosyal Bilimler Öğretiminde genel olarak şu alanlardaki yeterliklerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır:

· Kişilik gelişimi

· İnsan ilişkileri

· Ekonomik verimlilik

· Yurttaşlık sorumluluğu

· Değişme ve yaşamla başa çıkma

· Evreni, dünyayı ve yurdu tanımak için bilgi birikiminden yararlanma.

Belirtilen alanlarda belli yeterliklerin kazanılması, problem çözmeyi, karar vermeyi ve yaratıcılığı da içermektedir. Buna göre, Sosyal Bilimler Öğretiminde genel amaçlara temel oluşturan, öğrencilere kazandırılması gereken şu üç temel boyut ortaya çıkmaktadır:

· Kişilik: Sosyal Bilimler bireyin kendi gereksinmelerini gidermesine yardımcı olur.

· Bilimsellik: Bireyin Sosyal Bilimlerin sağlayabileceği akademik bilgilere gereksinmesi vardır.

· Yurttaşlık: Toplumun yurttaş olarak haklarını ve sorumluluklarını bilen yetişkinlere gereksinmesi vardır.

Bu boyutlar arasında sıkı bağlar vardır ve bunlara verilebilecek ağırlık ortam ve duruma göre değişebilmektedir. Her boyut altında belli anlayış, beceri, tutum ve değerlerin geliştirilmesi söz konusudur.

Günümüzde Sosyal Bilimler Öğretiminde barış, uluslararası anlayış ve insan hakları konuları da büyük önem kazanmıştır.

Sosyal Bilimlerin tümünün ortak yönü; insanın, yurttaşın değişimi ve gelişimidir. Bu da giderek çevre ve toplumun değişim ve gelişimini getirir.”

III – ARAŞTIRMANIN AMACI

· Belli bir konuda kendinizi yetiştirerek, uzmanlaşmak,

· Önemli saydığınız bir konuya yararlı bilgiler katmak, konu ile ilgili gerçeği ortaya çıkarmak,

· Belli bir alanda daha çok inceleme yapabilmek amacıyla tam donanmış olmak,

· Belli bir konunun sorunlarını derinlemesine anlamak,

· Araştırma sırasında konu dışına taşarak kazanılacak teknik bilgilerle ufku genişletmek,

· Belli bir alanda başkalarına yol göstermek,

· Üniversitede görev almaya hazırlanmak.

IV – KONU SEÇİMİ

· İlginizi çeken ve size göre önemli sayılan bir konu seçmelisiniz. Böylece konuyu odak noktasında toplayacak soruları, omurgasını oluşturacak ana hatları kafanızda tasarlayabilirsiniz.

· Konuya önce geniş bir açıdan bakmak, sonra da daraltıp dikkatinizi ortaya çıkarılması gereken soruna toplamak gerekir.

· İyi bir araştırma için yalnızca sizin elde ettiğiniz sonuçları değil, aynı zamanda sizin sonuçlarınızla ilgisi bulunan verileri, kanıtlara dayandırmanız gerekir; aksi halde onları kanıt olarak göstermeniz hatalıdır.

· Seçtiğiniz konunun izinden gitmeniz şarttır. Konu ile ilgili kanıt veya kanıtları bulmak için yapacağınız ön araştırma sırasında, konu dışına kayıp zaman kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirsiniz. Ön araştırma zamanlamasında dikkatli olunuz.

· Konunun ana iskeletini oluşturduktan sonra, bir kitaba giriş hazırlıyormuş gibi, üzerinde durduğunuz sorunları içine alacak ve onları ortaya koymada uygun yol olacağına inandığınız bir şeyler yazarak, danışman hocanıza göstermelisiniz. Bu giriş, konunuzu yazmaya başladığınızda size çok yararlı olacaktır. Ana konudan uzaklaşmanıza engel olduğu gibi, konunun bölümleri arasındaki uyumu da sağlayacaktır.

· Hazırladığınız giriş bölümünü hocanızın önerileri doğrultusunda değiştirilebilir, eklemeler, çıkarmalar yaparak, konunun başlığını bile değiştirebilirsiniz. Ana iskelet iyice şekillenince, farklı konulardan derlediğiniz parçaları bir bütün içinde bir araya getirerek konunun ilk karalamasını fazla geciktirmeden hazırlamalısınız.

· Sizin başladığınız konu üzerinde başka biri çalışmış veya çalışmakta olabilir. Bunu önlemek için kaynak araştırması yaparken, ilgili dergiler, yazarlar, ilgili kültür kuruluşlarının kartlarını incelemek, gazetelerdeki eleştirmenleri izlemek, yeni yayınları ve ilgili bibliyografya yayınlarını izlemek gerekir.

Bu incelemeyi yaparken, başka birinin çalışmasını tekrarlamaktan kurtulduğunuz gibi, bilim dünyasında sizi ilgilendirebilecek gelişmeleri de izlemiş olursunuz.

Bu gerekçeyle kitap ve makalelere bakarken, yalnızca kendi konunuzla direkt ilgili olanları değil, dolaylı ilgisi bulunanlara da dikkat etmelisiniz. Böylece yakın konuda çalışanlarla yazışma veya görüşme, not alışverişinde bulunma olanağını kazanmış olursunuz.

Eğer çalışmanız tamamlandıktan sonra böyle bir durumla karşılaşırsanız şunu unutmayınız:

“Hiçbir araştırmacı, herhangi bir konuyu tekeli altında bulunduramaz.”

Araştırmanın daha ilk aşamalarında kullanılacak d e l i l i n (tanığın) niteliği anlaşılabilir. Delilin nerede aranacağı, bulunduğunda nasıl bir şey olabileceği az çok bilinebilir. Bunun için ne gibi belge kolleksiyonları, kataloglar ve listeler olduğu araştırılmalıdır. Çalışmalara hangi kitaplıkların uygun olacağı, ne gibi bölgesel ve kişisel kolleksiyonların bulunabileceği araştırılmalıdır.

Belgeler ister özel kolleksiyonlarda olsun, ister resmî yerlerde olsun, t e l i f

h a k k ı üzerinde durulmalı, gerektiğinde sahibinin izniyle yayınlanmalıdır.

V – HAZIRLIK

Konunuzla ilgili geniş bir araştırma yapmanız, epeyce bilgi kazanmanızı sağlayacaktır. Bu araştırma sırasında bağlantısı olan meseleler ve konunuzu içeren devir hakkında genel bilginizin yetersiz ve doğru olmadığı kuşkusuna kapılabilirsiniz. Böyle bir durumda ikinci elden kaynaklara başvurmalı, ama alanı birinci kaynağın belirleyeceği çerçeve ile sınırlamalısınız.

Araştıracağınız konu sizin özel bazı bilgiler edinmenizi de zorunlu kılabilir. Söz gelişi çağdaş yasalar, bazı kurumlarda kullanılan teknik terimlerin anlamları, bazı ticaret veya sanayi yöntemlerini bilmeniz gerekebilir. Böyle bir durumda bilmeniz gereken şeyleri tam öğrenmelisiniz ve kullandığınız sözcüklerin tam anlamını vermelisiniz.

Yakın dönemlere ait bir konu üzerinde çalışıyorsanız, yapısını, çoğu zaman çağdaş uygulamalarını incelemek ve hatta ilgili kitapları okumak suretiyle öğrenebilirsiniz.

Eski dönemlere ait bir konu üzerinde çalışıyorsanız sadece tarih değil, aynı zamanda belgelerin kalıbını inceleyen bilim olan siyaset (diplomatik) derslerini de izlemeniz gerekir. Diplomatik, size hem teknik yönden yararlı olacak, hem de entellektüel açıdan teşvik edici gelecektir. Filoloji (dilbilim), Numismatik (meskûkât – para), Arkeoloji, İstatistik, Ekonomi, Sosyoloji, Psikoloji, Coğrafya, Hukuk, Yönetim Bilimleri, Kent Planlaması, Demografi ve Semiyoloji esnek bir anlayışı içeren Sosyal Bilimlerin, insan ve toplum gelişiminin çeşitli boyutlarını içeren disiplinleri olup, her an başvurabileceğiniz bilim dallarıdır.

VI – TEMEL BAŞVURU KAYNAKLARI

Sosyal Bilimlerin herhangi bir dalında araştırmaya yönelen kişi, belli konularda daha önce yapılmış çalışmaları bilmek ister. Seçtiği konuda kendini çalışmağa hazırlamadan önce, alanın genel bilgisine ve incelemek için seçtiği konuyu içeren temel bilgilere sahip olup olmadığını tartmak ister. Konu ile ilgili etraflıca araştırma yapmak, ona ait epeyce bilgi kazanmayı sağlar.

Konu ile ilgili veriler aranırken bilgilerin güvenirliği ve geçerliği ile yazarın yanlılığı her zaman göz önünde tutulmalıdır. Bilgilerin güvenirliği ve geçerliliği anlamak için araştırmacı tarafından iki ölçüt kullanılır. Bunlar, öteki kaynaklarla tutarlılık ve doğruluktur. Eldeki kanıtlar öteki verilerle uyuşmakta mıdır? Bu sorunun yanıtı aranırken kaynaklardaki yanlılık da incelenir.

Çalışmak istenilen konu ile bağlantısı olan mesleklerde ve konuyu içeren dönem hakkında genel bilginin yeterli ve doğru olmadığı, yanlı olduğu kuşkusu duyuluğunda, konu ile ilgili araştırmaları okuyup, soru işaretleri giderilmelidir. Bunun için temel başvuru kitaplarının neler olduğunu bilmek gerekir.

./. Devam edecek