- Kategori
- Dilbilim
Sözlü Türkçe
Günlerden gecelerden sonra Ay Hatunun gözi bodadı. Bir irkek çocuk toğırdı. Yüzü gök, ağzı ateş kızıl, saçları, kaşları kara idi.Anasının göğsünden ilk sütü emdi bir daha emmedi. Çiğ et, şarap tiledi, dile gelmeye başladı.Kırk günde büyüdü, yürüdü, oynadı.Vücudu tüylü idi.At sürüleri güder, ata biner av avlanırdı.
Ben sizlere oldum kağan
Alalım yay ile kalkan
Daha deniz, daha müren
Güneş bayrak, gök kurıkan
müren:nehir
kurıkan:çadır
Oğuz Kağan Destanı
3.yüzyıl
SES DEĞİŞİMLERİ
kadgu-kaygı,
mengzi-benzi,
adrışur-ayrışır,
oğmak-ovmak,
döğmek-dövmek,
koğmak-kovmak,
Kun-Hun,
Köktürk-Göktürk,
beg-bey,
könglüm-gönlüm,
öpke-öfke,
yazıldı-yayıldı
bar – var
eb – ev
bermek – vermek
er-ig :eri
biz-ge:bize
bilür men : bilürüm
kelir biz : gelürüz
kelür olar :gelürler
Küçük Ünlü Uyumu’na uymayan sözcükler:
işüm, geldüm, gördiğin, yüzi
Yukarıda sıraladığımız ünsüz değişmelerini İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı ürünleriyle örnekleyelim:
Alp Er Tunga Sagusu
Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtulur
Begler atın argurup
Ka : eridgu anı turgurup
Mengzi anı sargarup
Körküm angar türtülür
Ulışıp eren börleyü
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür
Könglüm içün örtedi
Yatmiş başıg kartadı
Keçmiş ödüg irtedi
Tün kün keçip irtelür
Koşuk
Tümen çeçek tizildi
Bükünden ol yazıldı
Öküş yatıp üzüldi
Yirde kopa adrışur
Kızıl sarığ arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bir bir kerü yürkeşip
Yalnguk anı tanglaşur
Sav (Atasözü)
Aç ne yemes, tok ne temes.
Örnek metinlerde
d-y
t-d
m-b
ğ-v
k-g
k-h
g-y
p-f
z-y
s-z
ye dönüşmüştür.
Kay(ı)b(p)ett(d)iği :
ses düşmesi “ ı ”
yumuşama “ p-b ”
benzeşme “ t-t ”
Örnek sözcükte üç ses olayı gerçekleşmiştir.