Şu arabesk dedikleri 3

Arabesk toplumun tüm üst yapısal kurumlarını kuşatan ve var olan üretici güçlerin bu günkü tarihsel koşullarından türetilebilecek bir modern zaman romantizmidir. Her ne kadar burjuvalar tarafından kendilerinden aşağıda olan sınıflara yakıştırılan bir alt kültür diye tanımlansa da arabesk modern burjuvazinin, hastalıklı öz kültürüdür.

Peki ne olmuştur da kendisine onca methiye düzülen romantik sanat, arabesk adı altında bir popülizme evrilmiştir? Bu sorunun cevabı burjuva üretim biçiminin tarihsel gelişiminde gizlidir.

Burjuvazinin tarihte oynadığı devrimci rolü hiçbir sosyal bilimci inkar edemez. Feodal toplum içerisinde bir olanak olarak doğan kapitalist ekonomik biçimler, ticaret burjuvazisinin sanayi alanına yönelmesiyle kısa sürede ekonomik yapı içerisinde en belirleyici konuma ulaştı. Bu gelişme doğrudan 1. Ekonomik biçimlerin ve aktörlerin, onun belirleyicisi olarak değişmesine 2. Servetin ve zenginliğin hızla feodallerden, burjuvalara geçmesine 3. En nihayet ekonomik alt yapının temel belirleyicisi olan kapitalist üretim biçimleriyle, feodalizmin dar, kısıtlı düşünüş ve hukuki üst yapısı arasında bir gerileme ve çatışmaya yol açtı. Bu gerilim sonucunda, tarihin itici gücü olan çatışma bütün feodal üst yapıyı devrimci bir dönüşüme uğrattı.

Feodalizmin tüm hukuksal görüngüleri, ona hayat veren tüm kalıplar acımasız bir eleştiriye tabi tutuldu. Tüm bir ortaçağ boyunca kitlelere egemen olan kilise, hukuk, felsefe, sanat, etik… hiç biri burjuva eleştiriden kaçamadı ve büyük bir hızla dönüştürüldü. İnsanla, insan arasındaki hükmedici tüm bağlar koparıldı ve yerine tek bir şey “para” konuldu.

Bu çatışmaların toplum bilincinde de yansımaları oldu. Burjuvazi tüm feodal kısıtlamalara ve ayrıcalıklara karşı doğal insan için özgürlük istedi. İnsan özgürlüğünün önündeki yegâne engelin, insanı efendilerine bağlayan ve feodal üst yapı tarafından olumlanıp, devlet ve kilise gücüyle korunan bağlar olduğu propagandasını yaptı. Bu bağlar kaldırıldığı zaman, efendiyle köle ayrıldığı zaman insan özgürlüğünün tam olarak gerçekleşebileceği temel şiarını topluma egemen kıldı ve toplumu oluşturan tüm sınıf ve grupları peşine taktı. Feodal toplumun kiliseyle, ahlakla, devlet gücüyle birbirlerine ve efendilerine bağladığı insanlar için özgürlük isteyen burjuvazinin sanatı da düşünceleri gibi ilericiydi ve doğal insan için özgürlük isteyen bu sanat, bunu sağlayacak kahramana övgüler düzen büyük bir klasik edebiyat yarattı. Romantizm burjuvazinin bu en devrimci döneminin sanatsal ifadesinden başka bir şey değildi. V.Hugo, Rousseau, Chateaubriand, Musset, Byron, Goethe, Schiller… bu çöküş ve yeniden kuruluş döneminin en önemli romantik sanatçıları olarak anılırlar.

Burjuvazi, geniş bir toplumsal destekle feodalizmi alaşağı etti; ancak kısa sürede ve iktidarı ele geçirdiği her yerde bu kez onu koruma telaşına düştü. Burjuva devlet, tarihin çöplüğüne gönderdiği feodalizmin ideolojik aygıtlarını bir silah olarak özgürlük isteyen kitlelerin üzerine çevirdi. Topluma, özgürlük, iş, aş, barış vadeden burjuvazi giderek onun bu taleplerinin önündeki en büyük engel olmaya başladı. Kapitalist Pazar tarafından maskelenen yanılsamalı bir özgürlük yarattı, daha çok savaşa, işsizliğe, açlığa neden oldu. Tüm bunları yaparken mevcut iktidarını koruma güdüsü ve mülkiyet ilişkilerinin, üretici güçlerle çatışmasından doğan gerilimi gizleme telaşı, izin verilse kendiliğinden gerçekleşecek olan insan özgürlüğünün önünde en büyük engel haline geldi. Burjuvazinin ekonomik alt yapısı gibi, duyuş ve düşünüş biçimlerinin ifadesi olan kültürü ve sanatı da bir yozlaşmaya ve çürümeye uğradı. Yozlaşma ve çürümeden romantik sanat da kendini kurtaramadı ve giderek arabesk adı altında bir popülizme evrildi.