Sultaniye Hasbahçesi

    Osmanlı Devleti'nde bağ ve bahçeciliğe önem verilmiş, bir bahçe  sanatı ortaya çıkarılmıştır. Bu bahçeler İstanbul başta olmak üzere, Osmanlının eski başkentleri olan  Şehzadelerin valilik yaptığı illerde de bahçeler kurulmuştur.                                                                       

  En güzel örnekleri İstanbul Hasbahçesi olmak üzere, Haliç'te ve Boğaziçi'nde kurulmuş olanlardır. İşte bunlardan birtanesi Sultaniye Bahçesidir.                                                                         

        Padişahların dinlenmek için geldiği, bu büyük bahçeler de avcılık, atıcılık. cirit, güreş, tomak oyunlarının yanında müziki fasıllar, ziyafet sofraları gibi faaliyetler icra edilirdi. Padişahlara ait olan bahçeler Hasbahçe diğerleri de kurucularının adı ile anılırdı,( örneğin, XVII yy'da Sultan Deli İbrahim'in Sadrazami olan Ahmet Paşa kendisine geniş bir arazi üstünde  yalı yaptırıyor, bağlık ve bahçelik olması nedeniyle paşanın bahçesi olarak anılıyordu. Bugün ki Paşabahçe'nin adı buradan geliyor. III.Mustafa döneminden ititbaren devlet memurları Paşabahçe'ye yerleşmeye başlıyorlar.) 

        İşte, Paşabahçe  ile Beykoz'un arasında kalan (Bugün Şişe Cam Fb.Beykoz Bel. Top Sahası, Okul, gibi yerleşkelerin bulunduğu yerler)  bir tabiat harikası olan bu yer SULTANİYE HAS BAHÇESİ olarak geçer. Osmanlı Devlet Teşkilatında Bostancı ocağına bağlı ve XVI ve XVIII.YY arasında sayıları 12-60 arasında değişen neferler tarafından bahçenin bakımı, koruması yapılır ayrıca, bostancılık işlerinde de bulunurlar, sebze ve meyva yetiştirirlerdi.

       Sultaniye Bahçesi, ismini Kanuni Sultan Süleyman'ın, Hançerli Sultan adlı eşinden almaktadır .Bu mıntıkanın Bizans döneminde ki adı Kyklaminos idi.                                                   

        Evliya Çelebinin '' Bir canan-ı bağ-ı gülistan'' diye bahsettiği Sultaniye Bahçesi çayır ortasında kurulmuş, akarsuyun geçtiği, servi ağaçlarının, gökyüzüne ulaştığı, büyük ağaç topluluğundan meydana gelmiştir.                                                                                                                     Birer tabiat harikası olan diğer hasbahçeler gibi Sultaniye Bahçesi'de şiirlere konu olmuştur. Mesela, Mustafa Fenni (Ölm.1745)  kaleme aldığı Boğaziçi Sahilnamsınde Sultaniye'den bahsetmektedir.  Boğaziçi'nin her iki yakasında ki yerleşim yerlerinin iisimleri ile cinaslı kelime oyunlarından meydana gelen söz konusu eserde şair burayı; 

'' İstemem kim ki  dilerse anın olsun Karye (köy)/  Saltanat bana ol şah ile Sultaniyye/ diye tarif etmektedir.

          Yine 1797/1798 yılları arasında öldüğü tahmin edilen, İzzet Efendi'de yazdığı Sahilnamade de Sultaniye Bahçesi'nden; ''Hele şahane makam sahil-i Sultaniyye/  Ma-i zemzem gibi anda akıyor lüleden ab''  (Ma-i-Akan su)  şeklinde bahsetmiştir.                                                                           

   Bir müzikişinaz, bir şair olan Sultan III. Selim yazdığı şiir ile şöyle ifade etmiştir Sultaniye'ye olan düşkünlüğünü; ''Üsküdara gidelim geldi çün vakt-i leylak/ Bir iki saz ile al dilber-i gel zevkine bak/ Çıkalım Beykoz'a Sultaniye'den ayak ayak/ Gidelim sey-i çemenzar idelim leyl-ü nehar''.                                                                                                                                                                      Sultaniye için bir şarkı yazan belki de burayı en çok ziyaret eden Padişahlardan biri olan III.Selim ile II. Mahmut'un sık sık uğramaları, buranın gözde mekan olarak kalmasını sağlamışlardır. 

            Çocukluğumuzun Sultaniye mesiresinde,   hatırımda kalan, yanyana küçük damların, at ahırlarının ve oturanların varlığı ile ulu çınarların, selvi ağaçlarının çeşmelerin, dikili taşın, namazgahın ve karlıtepe, ayvalı derede ki bahçelerin, bostanların, bentlerin varlığıyla akan derenin güzelliği belleklerimize nakş edilmiş gibi duruyor.                                                                                                                                                       

Hasan Göksu 

15 Mayıs 2020

Kaynak;Osmanlı Has bahçeleri Murat Yıldız..

15