Suriye savaşı askeri dersleri

Suriye'de Mart 2011'de başlayan yakında altıncı (6) yılını tamamlayacak iç savaş sürüyor. Yarım milyon insan öldü. Savaşanların sayısı, mücadele iç savaş kapsamından daha büyük hacimde. Esad rejiminin güçleri- İsyan eden halk, Batı-ISIS/ISIL/DAEŞ,  Şii-Sünni savaşı, Vekalet savaşları yapan, yaptıran ülkeler Rusya, ABD, İran, Körfez Ülkeleri ve Türkiye olayların içinde.

Suriye iç savaşının en kötü senaryosu, Suriye devletinin otoritesini kaybetmesi, Suriye'nin terörizm için yerleşim ve gelişme sahası olması, kimyasal silahların teröristler eline geçmesiydi. Kimyasal silahların Rusya çabasıyla kontrollu yok edilmesi hariç Suriye'nin fiilen bölünmesi ve terör yuvası olması senaryosu gerçekleşti. Mayın ve patlamamış mühimmat dolu, harap, vatandaşı yoksul bir Suriye elde kaldı. ABD'de,  AB'de ve Suriye komşusu ülkelerde, İran ve Mısırda teröre karşı önlem ön plana geçti. Terörle ilişkilendirilen İslam dini zarar gördü.

İç savaşın siyasi sonuçlarına ilave olarak askeri alanda da farklı sonuçlar elde edildi.

Obama "Amerikan askeri sahada savaşmayacak" prensibine sadık kaldı.

Bir harekatı başlatırken, hedefin başarının ne olduğunun ortaya konması, maliyetin tahmini, harekatı  hangi durumda sona erdireceğine karar vermek ve batağa girmemek önemlidir. ABD,  Afganistan, Irak savaşları sonrasında bu sorunun cevabının önemli olduğunu gördü. İlk hesaplamaların bire dört kat saptığı, 1 trilyon $ hesaplanan savaşların 3-4 trilyon $'ı bulduğu, ABD Hükümetinin borç batağına gömüldüğü görüldü. Obama dönemindeki ABD davranışı bu prensibi dikkate aldı. Suriye politikası pasifliğinin ekonomik sebebi budur. Diğer sebepler Esad sonrası halkın kararının ne olacağının bilinmemesi, cihatçı, radikal islamın iktidar olmasının istenmemesi ve Suriye'nin Irak gibi petrolünün olmaması sebebiyle ekonomik değerinin küçümsenmesidir. Bu tür değerlendirme ışığında ABD vekalet savaşları yaptırarak, ISIS/ISIL/DAEŞ'in yok edilmesini, Kürtlerin desteklenmesini, Suriye'nin bölünmesini muhtemelen amaçladı.

Ancak daha uzun süreler ele alındığında Suriye politikasından önce Irak'ın birliğinin korunmayıp Kürt, Sünni ve Şii hakimiyetli bölgeler olarak fiili parçalanması, anlaşma kültürü olmayan toplumlardan federal düzeyde uzlaşma çıkmasının  istenmesi, Irakın Şii yönetimine ve İran hegemonyasına devri, DAEŞ'in Irak ve Suriye'de güç oluşturmasına izin verilmesi ABD hataları sayılmaktadır.

Şubat 2017 itibariyle ISIS'in Irak ve Suriye'den temizlenmesi, Suriye ile Esad'lı bir çözüm ufuktadır. ABD'nin Suriye'ye bulaşmama taktiğinin, birincil rolü Rusya'ya kaptırmak gibi bir maliyeti olmuştur.

Putin, "Geniş hedefli, uzun süreli savaşlardan kaçınılmalı" prensibine sadık kaldı.

Ruslar Afganistan yenilgisinden sonra kapsamı büyük, geniş hedefli savaşlardan kaçınmakta ve yeterli analiz yapılmadan askeri hedeflerini büyütmemektedir. Ukrayna ve Suriye savaşları buna örnektir. Rusya Suriye'yi eski bir müttefiki ve üsleri olduğu için desteklemektedir.  Batı'nın Doğu Avrupa'da ve Ortadoğu'da iktidar değiştirme operasyonlarını engellemek, Ortadoğu ve Dünya'da küresel güç olduğunu vurgulamak, Rusya'dan kaçan ve Suriye'ye gelen cihatçıları öldürmek ve sonuçta Ukrayna'da daha esnek hareket olanağı kazanmak ve uzun dönemde ambargodan kurtulmak için savaşa katılmıştır.  

Rus tecrübesi neleri içeriyor

Rusya Putin döneminde, 2008 yılında Gürcistan'la olan sınır savaşından  sonra ürettiği modern silahları Suriye harp sahasında denemiş oldu ve karada çarpışan Suriye ve İran güçlerine destek verdi. Daha önce Ukrayna savaşında yeni ürettiği silahların denemelerine başlamıştı. Bu iki tecrübe yılda 9 milyar $'a erişen silah satışlarında kullanılacaktır.

Rusya, Sovyetlerin dağılmasından yaklaşık 25 yıl sonra, Ukrayna ve Suriye kriziyle askeri alanda ortaya çıktı. Özellikle Suriye iç savaşında Deniz ve Hava Kuvvetleri yer aldı.

Hava Kuvvetleri uçak ve helikopter gücü,  Antonovların taşıma, Su-xx ailesi uçakların bombalama kapasiteleri görüldü. Genç pilotlar harp sahası tecrübesi edindi. Su-24 ve Su-25 gibi bir bombalama uçağının günde iki veya üç bombalama yapabilmesi bakım, kontrol, yakıt alma, cephane yükleme hizmetlerinin geliştiğini göstermektedir.

Kırk (40) adete yakın uçak helikopter 12 uçaklı filolar günlük harekatta kullanıldı. Hava savunma sistemi, elektronik bastırma sistemi kuruldu. Uygulamada uçuş koordinasyonu ve hedef belirleme sorunlarıyla karşılaşıldı.Bu alanlarda Rus tecrübesi arttı.

Su-34 uçaklarında ve taşıdığı akıllı bombalarda 2011 yılında tamamlanan Rus uydu konuşlanma (navigasyon) sistemi olması (GLONASS) ve bunun kullanılması; bombalama doğruluğunu artırmıştır. Akıllı füzeler cephanesiyle, üzerinde çok pahalı, bağımsız konum sistemi taşımadan, elektronik bastırmaya ve şaşırtmaya karşı dayanıklı olup, uydulardan gelen bilgiye göre kendisini yönlendirerek hedefini bulabilmektedir. Bu tür bombalama kritik hedefler için uygulanmaktadır. Ayrıca laser güdümlü roketler (hedefin pilot veya yerden laserle işaretlenmesi, roketin hedef üzerinde laseri görerek  gitmesi) bu uçaklarca kullanılabilmektedir. 

S-300 ve S-400 hava savunma sistemlerinin etkinliği Suriye hava sahasında denenmiştir. Sistem, Türkiye ve ABD için önceden müsade istenen adeta uçuşa yasak Rus bölgesi (no fly zone) oluşturmuştur. S 300'de Merkez takip radarı tek ise radar vurulduğunda roket bataryasının etkisiz olması kusuru oluşabilmektedir. Bu tür bir kusurun S-400'lerde giderilmesi ve diğer artı ve eksiler ayrıca kıymetlendirilmektedir.

Omuzdan fırlatmalı füzeler, hedefe odaklanan, bu amaçla alçalan  ve serbest düşmeli (dumb) bomba bırakan uçaklar için büyük tehlikedir. Hedeflerin daha uzaktan seçilebilmesi, akıllı bomba üretimi, ticari GPS kullanımı tercihleri harekatçı ve projeciler için incelenecek konulardır.

Mobil veya deniz platformundan gönderilen  Kh-101, Kh-555, Kalibr-NK füzeleri yeterince denenmiş, kurma, uçma sürelerinin uzun olduğu ancak 2500 km menzil uçuşlu bu füzelerin hedeflerini bulduğu, bir kaçının operatör hatasıyla yanlış yönlendirildiği görülmüştür.

Suriye açıklarında konuşlanan uçak gemisi Kuznetsov, destroyerler, harp gemisi, destek gemileri Deniz gücü olarak görev aldı. 29 Eylül 2015'de başlayan Suriye operasyonu lojistik desteği Rusya için Boğazlardan geçen gemilerle ve askeri hava taşımacılığından sağlanmıştır. Boğaz trafiğini etkileyen günlük 1000-1500 tonluk sevkiyat yapıldı. Sevkiyatta kargo gemileri de kullanıldı. Rus taşıma kapasitesinin daha gelişmesi gerektiği ortaya çıktı.

Kuznetsov uçak gemisine inişteki kaza ve TOW'ların Rus tank ve helikopterlerini vurması değerlendirilecek olaylar kapsamına alındı.   Su-33 uçağı mekanik bir arıza sebebiyle, Kuznetsov uçak gemisine inmek istemiş ancak tutma haladı kopmuştur.  Mi-35 helikopteri, cephanesiz görev dönüşü sırasında, TOW füzesiyle vurulmuş ve yere çakılmıştır.

500 kg'lık bombalar yerine hedefini daha doğruluklu bulan, yan etkisi daha az,  füzelere ihtiyaç olduğu görülmüştür.

Şehir içi savaşlarda kaybın az olması için İran ve Suriye güçlerince yapılan planlamalar ve alınan dersler not edilmiştir. İleride Çeçen savaşı Grozni birikimi ile karşılaştırılacaktır. Kayda değer dersler Rus askeri okullarında kara, deniz ve hava platform öğrencileri için öğretilecektir.

Rusların uygulamalarında sivil hedef, askeri hedef ayırımının pek olmadığı, radikal islam diye özellikle rejime muhalif  güçlerin, Halep bombardımanında görüldüğü gibi, yok edildiği görülmüştür.

Rus insan kaybı, müzik korosu hariç, 100'ün altındadır.

49 yıllığına kullanım hakkı elde edilen, 2000 kişinin çalışabileceği, 11 harp gemisi barındırabilir, tamir bakım yetenekli, S 300 hava savunma sistemli,  Tartus deniz üssü ve yine 2000'e yakın personelin çalışabileceği, klimalı, 50 uçak kapasiteli S-400 hava savunma sistemli Bassel El Esed (Himeymim) hava üssü Rusya'nın Ortadoğu olaylarına etkisini artıran kazançları arasındadır. Sağlanan desteğe karşılık Suriye lideri Esad Rusya'ya borçludur.

Erdoğan'ın Suriye Politikası son bir yılda değişti.

Başlangıçta ABD teşvikli Esad'ın iktidardan gitmesine dayalı Türk politikası; DAEŞ intihar saldırıları, sınır kasabalarının roket saldırılarına maruz kalmasıyla gözden geçirildi. Ayrıca, ABD tarafından teşvik gören Kürt kantonları Türkiye için sıkıntı yarattı. Özellikle oluşturulacak Kürt koridoru ve  Araplarla ticari bağın kalmayacağı tehlikesi yüzünden Türkiye 24 Ağustos 2016'da harekete geçti ve koridorun Akdenize ulaşmasını güçleştirmeyi hedefledi. Ayrıca üç (3) milyonu bulan Suriye'li göçmenlerin Türkiye içinde yarattığı sıkıntının zaman içinde önlenmesi ve Onlar için korunmalı bir bölge oluşturulması hedeflenmektedir. El-Bab'dan sonra Türkiye Menbiç'e yönelebilir. İleride Suriye ile diyalog beklenebilir.

Savaşan her ordu harp sahasında önce hedef küçültür. Zaman içinde konuşlanmasını düşmana göre ayarlar.  Birliklerde savaşa daha iyi adapte olanlara liderlik şansı verilir.  Ayrıca Türk ordusu gibi büyük organizasyonlar da savaşırken öğrenir ve kendini yeni duruma adapte edebilir. Geri bildirimlere dayalı bu adaptasyonu yapmaktan kaçınmamalıdır. Uzun dönem hedefte Türkiye'ye tehdit olabilecek unsurlar gözden geçirilebilir.

Türkiye beş yıl isrardan sonra Esad'lı bir geçiş rejimini kabul etti. Cihatçıların Suriye'de devlet kurması Türkiye'nin de aleyhinedir. Türkiye, sınırında terörist saldırılara uğrayabilmekte ama askeri lojistik yönünden İran ve Rusya'ya göre daha avantajlıdır. Hava Kuvvetleri Ruslarla yapılan mutabakat  gereği kara unsurlarını destekliyor. 822 km'lik sınırda ordunun üçte birinin bulunduğu söyleniyor. 700 km'lik duvarın 2016'da 200 km'si yapıldı.  Kalanın 2017 sonunda TOKİ ihaleleriyle tamamlanması planlanıyor. Suriye'de yaklaşık olarak 2000 km2'lik bir alan  teröristlerden temizlendi. Kabaca 30km derinlik, 70km genişlik denilebilir.

Ordu, Özel Kuvvetler fedakarlıkla görevini yapmaktadır. Hava bombardımanları sonrası asker teröristin barındığı alana girip orayı kontrola almalıdır. Kara harekatı sebebiyle Türkiye'nin asker kaybı Rusya'dan fazladır, 20 Ocak 2017 itibariyle 56 asker. Zaman içinde istihbarat, sürpriz taarruz önlenmesi için İHA  gözlem süresi artışı, tankların omuzdan atılan roketlerden işe yaramaz duruma düşmesinin önlenmesi, asker lojistiğinin bir (1) savaşan, beş (5) destekleyen esaslı olmasının yeterliliği, sivil lojistik ve güvenlik güçleri kullanılması incelenecek hususlardandır.

Suriye'de taraflar altıncı (6) yılın sonunda yorgundur. Ateşkes ve takiben taraflar için kabul edilebilir bir barış potansiyel çözüm olabilir.

Kaynaklar:

-The Perils and Promise of Wartime Analysis: Lessons from Syria Ghaleb Attrache March 15, 2016

- Five (5) lessons America has failed to learn from the Iraq War After vowing not to put boots on the ground,  May 17 2016 Peter Van Buren Tomdispatch.com

- Lessons from Russia's intervention in Syria Gustav Gressel 5th February 2016

- Russian Military Draws Lessons From Ukraine and Syria Operations by Paul Mcleary December 2016