Taraf Tutmak (Taking Sides)

Nazi rejimi döneminde yapılan işkenceleri , sindirme politikalarını, gaz odalarını, sorgusuz ve göz kırpmaksızın işlenen cinayetleri ki özetle Yahudilerin yaşadıkları mezalimi anlatan ve bugüne değin çekilmiş olan bir çok “dönemsel” filmden “öykü” bazında farklılık gösteren “Taraf Tutmak” filmi; yaşanan soykırım ve savaş sonrasında yıkıntılarını toplayan Almanya’ ya, barışı-düzeni ve adaleti sağlamak amacıyla gelen Amerikan Ordusu’ nun Nazizm rejimine hizmet etmiş işbirlikçileri araştırarak yargıya teslim etme görevini verdiği yüksek rütbeli bir subayın hikayesini anlatmaktadır.

Ülkesinde en önemli, dünya çapındaysa sayılı orkestra şeflerinden olan Alman asıllı Wilhelm Furtwangler (Stellan Skarsgard), Nazi Partisi’ ne üye olmakla suçlanmaktadır. Bu göreve, soruşturmaları yürütmekle görevli Amerikan ordusu mensubu Binbaşı Steve Arnold (Harvey Keitel) atanır. Furtwangler dosyası dahilinde Binbaşıya yardımcı olmaları için, Nazilere başkaldırmış ve öldürülmüş herkesçe tanınan vatansever bir kahramanın kızı olan, 3 ay süresince Nazi kamplarında esir tutulmuş, bir çok yakınını kaybetmiş ve Furtwangler hayranı olan Yahudi asıllı Emmi Tratube (Birgit Minichmayr) “sekreter” olarak / bir süre Amerika’ da yaşamış ve tıpkı bir çok Alman vatandaşında olduğu gibi Furtwangler müziğiyle büyüyen ve ona hayranlığı olan Amerikan Ordusu mensubu Alman asıllı Teğmen David Wills (“Temmuz’ da”, “Koş Lola Koş”, “Temel Parçacıklar”, “Münih” filmlerinden aşina olduğumuz Moritz Bleibtreu) soruşturma katibi ve gözetmen olarak verilir.

Birlikte çalıştığı insanlar ve Yahudi asıllılar da dahil olmak üzere hemen hemen bir çok Alman vatandaşı tarafından büyük bir saygı ve sevgi ile bahsedilen Furtwangler’ ın Nazi Partisi üyesi olduğuna ve zamanında hayatlarını kurtarmış olduğu insanlar olmuş olmasına rağmen etik açıdan suçlu olduğuna Binbaşı dışında kimse inanmamaktadır. Fakat Steve Arnold, sadece bir kişinin ölümüne dahi sebebiyet vererek bu katliama ortak olmuş herkesin suçlu olduğuna ve kesinlikle cezalandırılmaları gerektiğine inandığı için ne olursa olsun orkestra şefinin yakasını kolay kolay bırakmayacaktır.

Szabo, konu anlatımını; sanatçının/sanatın ülke politikasındaki yerini, işlevini, duruşunu sorgulama/sorgulatma yoluyla “mevcut şartlar altında ne yapılmalıydı?”, “doğru mu yapıldı, yanlış mı yapıldı”, “kariyer uğruna menfi bir duruş mu yoksa koşulsuz bir karşı tavır, bir başkaldırı mı?”, “siz olsaydınız ne yapardınız?” gibi soruları izleyiciye yedirerek sunuyor.

Kimimiz (farklı bakış açılarına bir örnekleme:) demokrasinin eşitlik olduğunu varsayarken kimimiz de demokratik düzen özgürlüklerini, “çoğul fikre sahip teba”nın şekillendirdiği ve dayattığı bir haksızlık olarak görerek “sosyal faşizm”le bir tutabiliriz. Hayat içerisinde süregelen çeşitli olaylar, bireyler/gruplar tarafından farklı farklı anlamlandırılarak algılanabilir ve farklı düşün tarzlarına yol verebilir. Bu, “insan” olmanın getirdiği “düşünme” olgusunun doğal bir sonucudur.

Bu psikolojik “sonlama”dan yola çıkarak; “Taraf Tutmak” filminin, adına nispeten taraf tutmadan, izleyicinin algısını “soru-cevap” larla rahatsız etmek suretiyle kişide iki cepheli bir sorgulama tarzı oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Filmimiz, orkestra şefi Dr. Wilhelm Furtwangler‘ın suçlu ya da suçsuz olduğunu işaret eden bir sonla bağlanmadığı gibi “son” itibariyle de yönetmenimizin küçük bir sahne vurgusu dışında keskin cevaplar taşımıyor. Eser, seyircinin üzerine -ince bir nezaketle- yapışıyor ve yorumu bizlere bırakıyor.

Çekinmeden “kapalı mekan” filmi olarak niteleyebileceğimiz “Taraf Tutmak”, kapalı alanın getirdiği bir artı olan “vurgu” kozunu akıllıca kullanmış ve usta oyunculukların daha da sivrilip eşsiz bir hale gelmesi ile tiyatrel bir şölene, diyalogları ile zaman zaman psikolojik bir gerilime, müzikleriyle de işitsel bir ziyafete dönüşmüş.

Macar asıllı usta yönetmenin takipçileri hatırlayacaklardır; benzer bir konu işlediği “Mephisto” filmi, 1982 yılı Oscar Ödülleri’ nde “En İyi Yabancı Film Ödülü’ nü almıştı ki “Taraf Tutmak” filminin de çeşitli film festivallerinden topladığı 9 ödülle bu paralelde aşağı kalır yanının olmadığını da not düşelim.

Tüm sinema severlere iyi seyirler.

Orijinal Adı: Taking Sides
Yapım Yılı: 2001
Senaryo: Ronald Harwood
Yönetmen: István Szabó
Görüntü Yönetmeni: Lajos Koltai
Ses: Brian Simmons
Oyuncular: Harvey Keitel (Major Steve Arnold) - Stellan Skarsgård (Dr. Wilhelm Furtwängler) - Moritz Bleibtreu (Lieutnant David Wills) - Birgit Minichmayr (Emmi Straube)

Yönetmen hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler http://www.imdb.com/name/nm0843640/ adresinden faydalanabilirler.