Tarih bilincine panoramik bir bakış

Güne belli bir saatte başlamak, mutad hale gelmiş bir dönüşüm içinde hep aynı alışkanlıkları sürdürmek kısacık insan hayatı içinde verimli yaşanabilecek en güzel yılların, klişeleşmiş davranış kalıplarına feda edilmesi anlamına gelir mi bilemem. Günün yaşanılabilirliği adına insan zekâsı ve yeteneklerinin mekanik işlevlere dönüştürülmesi, insana ait tüm potansiyel birikimlerin motorize edilerek içine bireysel tercihlerin, bireysel özelliklerin dâhil edilemediği insan yığınlarının formel beklentilerine cevap verecek şekilde seferber edilmesi kişi ve topluma değişim ve yenilik adına ne kazandırabilir!

İnsanlığın kültürel geçmişine bakılıp ta bu birikimler etüt edildiğinde hepsinin ortak paydasında kendi dönemlerine ait siyasi, ekonomik kaygılarla hareket edildiği görülüyor. Bilgiyi iyi ve yararlı olana bir dönüşüm aracı olarak düşünecek olursak geçmişte, basiret sahibi zekâları tatmin edebilecek malzemenin bulunduğunu söylemek pek kolay olmuyor. İşte matematikte bir üstad olarak tanınmış pisagorasa bakalım; dehasını kendi adıyla bilinen teoremlerini ortaya atarak çevresine insan yığınlarını toplamak ve bunlarla bir ihtilal yapmak amacıyla kullanıyor. Pisagoras’ın siyasetçi kimliği ve ihtirası acaba kaç kişi tarafından biliniyor. Çiçero ben onu hep devlet adamı kimliğiyle tanımıştım ama Yunan felsefesinin Roma’yı istila etmesini engellemek için bizzat kendi dirayetiyle ahlak felsefesinde büyük bir çığır açtığını öğrendiğimde onunla ilgili kayıtları daha bir özenle okumaya başladım. Fakat sonuçta bilginin yönetimsel kaygılara konu edilmesi insanı ürpertiyor. Bir ömür boyu kendinize ait en değerli zamanları bir şeyler öğrenmek için sarf ediyorsunuz ve sonuçta öğrendikleriniz insanlığın kendi dinamizmi içindeki sınırlarını tarihte de koruduğundan öte geçemiyor.

“ Nizam fışkırıyor med vakti deniz ” diye başlıyor üstadın dizeleri. Dikkat ve basiretin kâinatın matematiksel ahengini algılamaya yönelmesi, yaşama anlam kazandırılmasını kolaylaştırarak, bilgilenme arzusunu en güvenilir şekilde teskin edecek bir metod olarak çıkıyor karşımıza.