Tarih Özneyi Yarattı

M.S 354–430 yılları arasında yaşayan ve sarf ettiği “anlayabilmek için inanıyorum” sözüyle felsefeyi dinin hizmetine sokan Aziz Augustinus, Hristiyanlığın en büyük düşünürüdür. Öyle ki hakkında efsaneler dahi üretilmiştir.

 

Bir rivayete göre Afrika kıtasında köle olarak doğmuştur. Daha kuvvetli başka bir rivayete göre ise, ailesi putperest olduğu için gavur ( o günkü yaftalamaya göre ) olarak büyümüş, Hristiyanlık, ancak ömrünün ikinci yarısında kendisine nasip olmuştur. Bütün bunların yanında Tanrı ona Milano başpiskoposu Ambrosius’un talebesi olmayı ihsan edecektir. 

 

Ben bu makalede onun düşüncelerini yazmak yerine ama yine onunla ilgili, insan zihninin geçirdiği evrim sürecinde bir milat olan ve beni bir çocuk gibi heyecanlandıran bir ayrıntıyı yazacağım. 

 

Augustinus içinden okumayı keşfetmiş ve bunu çevresindekilere de öğretmek suretiyle bu usulün yayılmasını sağlamıştır. 

O güne kadar manastırlarda yazılı metinleri yüksek sesle okuyan talebeler, Augustinus’un yönlendirmesiyle eserleri içlerinden okumaya başladılar. Böylece, zamana yayılmak suretiyle, içinden okumanın ünü bütün dünyaya yayıldı.

 

Düşünce tarihine yaptığı bir başka katkı da Augustinus’un sayesinde insanlık daha önce hiç bilmediği bir şeyle, Tanrı’nın öznelliğiyle tanışacaktır. 

 

Augustinus, kendine özgü bir Tanrı anlayışıyla Tanrı’yı sadeleştirmiş ve ona öznellik kazandırmıştır. 

 

Bu, düşünce tarihi açısından bir devrim ve milattır. Çünkü, Antik Yunan Felsefesi dahil olmak üzere o güne kadar düşünürler Tanrıyı bir özne olarak ele almayı akıl edememişlerdir. 

 

Tanrıya öznellik atfetmek, sadece felsefeyi etkisi altına almakla kalmamış; aynı zamanda suç, suçlu ve suçluluğa bakış açısını dönüştürmek suretiyle, insanın Tanrı karşısındaki duruşunu da yeniden belirlemiştir.         

 

İnsanın, insana ait öznelliği keşfetmesine gelince; bunun için aklın, yüzlerce yıl daha evrim geçirmesi gerekecektir. 

       

Ahmet Güreşçioğlu