Tarihi bir eser Balat İlyas Bey Camii Külliyesi

Geçen hafta (01 Nisan 2017)  Aydın - Söke'nin tarihi eserlerinden olan Balat İlyas Bey Camii ve Millet Müzesini gezdik. Beraberimizde Söke Kaymakamı Tahsin Kurtbeyoğlu, Söke Belediye Başkan yardımcısı  Ahmet Karakaş, Söke Şairler ve Yazarlar Derneği Başkanı Tülay Sarayköylü, eşi  Ali Sarayköylü, Yönetim Kurulu Üyelerinden Abdülkadir Güler,Yaşar Çağbayır  ve Gönül Hanım, Metin Akdeniz, Cevat Yıldırım ile birlikte Güllübahçe ve biraz ilerde Balat 'ta bulunan Tarihi bir eser olan ve Millet Müzesini birlikte gezdik. Millet Müzesi ayrı bir yazma konusudur.

Şimdi atalarımızdan kalma ve onların mührünü gururla taşıyaen İlyas Bey Camii'nden biraz söz etmlek istiyorum: 

İlyas Bey Camii İyonya’nın on iki kentinden biri olan Miletos görkemli komşusu Efesos’a kıyasla az tanınan bir ören yeridir. Ancak önemli bir tarihi eserdir. Miletos’un ören yerinde bugün Arkaik Çağ’dan itibaren bütün Anadolu medeniyetleri gözalıcı eserleriyle temsil edilmektedir. Bunlar içerisinde Anadolu’daki Beylikler dönemi mimarisinin bir örneği ve şahaseridir. Burada adı geçen İlyas Bey Camii ve Külliyesi 15. Yüzyıl başından beri farklı bir konumdadır. 

Bu tarihi eser, 1996‘dan bu yana onarım ve yenileme çalışması SÖKTAŞ ailesi tarafından yapılmaktadır. 2011 yılında bu sosyal sorumluluk projesini tamamlamayı hedeflemişti. Bu çalışma SÖKTAŞ’ın 40. Kuruluş yılında karar altına alınmıştı. Bu proje başarıyla gerçekleşti.

1890 yılında Büyük Menderes Havzasında meydana gelen şiddetli deprem sonucunda tahrip olan İlyas Bey Camii ve Külliyesi SÖKTAŞ ailesinin büyük dedeleri Hacı Halil Paşa  ( Ö:1921) tarafından 1900 yılında onarımı yapılmıştı. Rahmetli Hacı Halil Paşa’nın bu hizmetlerinden dolayı Padişah 2. Abdülhamid tarafından İkinci Rütbeden Bir Kıt’a Mecidi Nişanı ile ödüllendirdi.Ayrıca Almanların yürümekte olduğu Miletos Kazı  çalışmalarından dolayı da  Kaiser II.  Wilhelm  kendisine 22 Eylül  1902 tarihinde Üçüncü Rütbe Aigle Ronge ( Roter Adlerorden) nişanı layık görülmüştür.

İlyas Bey Camii ve Külliyesi ( Balat–Söke / Ören yeri) Batı Anadolu’da bulunan Menteşoğlulları tarafından yapılmıştır. İlyas Bey Menteşoğullarından Mehmet Bey’in oğludur. İlyas Bey Camii ve külliyesi taç kapısında 1404 tarihli bir kitabe vardır. Baninin (Kurucu) nun adı verilmektedir. Ayrıca bu kitabede şöyle bir dua yazılmıştır: “ Affınla bizi ateşten kurtar, ( Ecir min en nar- bi af ün “ diye yazılıdır.Tarihi bilgilere göre İlyas Bey Camii  ve Külliyesi 1404 yıllında Menteşeoğulları tarafından yapılmıştır.Cami kare planlı olup,tek kubbelidir. Medrese ile avlu ortak bir yapıdadır. Hamam yapıları, cami ve medrese binalarının kuzey doğusunda yer alır.  İki hamamı vardır. Büyük hamamı erkekler için küçük hamamı kadınlar için yapıldığı ifade edilir. İlyas Bey Camii ve Külliyesinin tamir ve onarımı Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün bilgisi dâhilinde ve SÖKTAŞ’ın katkılarıyla onarımı yapılmıştır.(1)

İlyas Bey Camiinin bahçesinde birçok mezarlar vardır. Bunların içinde ilgimi çeken bir Çanakkale Gazisinin mezar taşında yazılanları okudum ve not aldım. Ruhlarına  birer FATİHA okuduktan sonra orada aldığım noıtu aynen sunuyorum: 

BAKİ  ALLAH 

BAK YOLCU GAFİL OLMA

AKLINI BAŞINA AL

UZUN YILLAR YAŞADIN

HERDEN  NELER GELDİ

BAŞINA  AKİBET  ECEL

TAŞ DİKİLDİ   BAŞINA

***

ÇANAKKALE  GAZİSİ 

MUSTAFA ALİ  KILIÇ

D.1307- Ö:1962

RUHUNA EL FATİHA 

********

1- İlyas Bey Cami

Külliyesi, İlyas Bey Complex 

E.Hilmi Kayhan- Muharrem Kayhan

2011- İstanbul

Editorler: M. BahaTanman

Leyla Kayhan Elbirlik

2- İlyas Bey Camii Külliyesi, Abdülkadir Güler,

Söke Ekspres 25 Mayıs 2012.