Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

02 Kasım '06

 
Kategori
Tarih
 

Tarihte tümevarım ve tümdengelim

Açılım:

Mantıkta tümevarım, eldeki verilerden genellemeler yapmak, tümdengelim ise eldeki tümellerden tikelleri çıkarsamaktır.

Nüfus sayılarını listeleyip, ondan bir denklem çıkarsamak tümevarımdır. ‘y = x (çarpı) e (üzeri) r.n’ böyle bir denklemdir. Birçok ülkede ve birçok zamanda nüfusların sayımından bu denklem kurulmuştur. Burada ‘x’ başlangıç nüfusu, ‘e’ ‘2,7181’ civarında olan bir sayı, ‘r’ yıllık artış hızı, ‘n’ yıl sayısıdır.

Eldeki denklemden sayılar kestirmek ve onların gerçekleri kestirmesini ummak tümdengelimdir. Nüfus sayımları 5 yılda bir yapıldığı için, aradaki yıllardaki nüfuslar denklemden kestirilir. Ya da % 1 örneklemeyle kestirme yapılır.

Tümevarım, ilk 99 sayıyı görüp, bütün sayıların 100’den küçük olduğunu sanma yanlışlığını verir. Tümdengelim, 'istisnaların kuralı bozmadığını sanma' yanılgısını verir.

Örneklemeler:

Tarihteki en geniş devlet Cengiz Han’ınkiydi. Neredeyse Asya’nın yarısına yayılmıştı ama 1250-1300 arasında olmak üzere yalnızca 50 yıl sürdü. Ondan sonra Büyük Britanya İmparatorluğu gelir ve 1600-1950 arasında 350 yıl sürdüğünü söyleyebiliriz. Üçüncü Bizans ise, 395-1453 arasında 1.000 yılı aşkın süre sürdü. Dördüncü Endülüs devleti, 650-1490 arasında 850 yıla yakın sürdü. Buradan bir çıkarsama yapabilir miyiz?

Uzunluk açısından ilk 4 devlet de (Roma, Bizans, Endülüs ve Osmanlı), Akdeniz devletiydi. Bundan bir çıkarsama yapabilir miyiz?

Yıl 2002’de en geniş ülke Rusya Federasyonu. İkinci Avustralya. Üçüncü Kanada. Üçünün de insan yaşamaz bölgeleri topraklarının yarıdan çoğunu oluşturuyor. Buradan bir çıkarsama yapabilir miyiz?

1492-1992 arasındaki 500 yıl içinde, İngiltere, Fransa ve Rusya 100’er civarında savaş yaşamışlar. Buradan emperyalizm için bir limit çıkarsaması yapabilir miyiz? Osmanlı İmparatorluğu 1299-1919 arasındaki 620 yıl içinde 300’e yakın savaş yaşamış. Buradan tarihin en savaşçı ülkesinin Osmanlı olduğu çıkarsamasını yapabilir miyiz?

1500-1600 arasında İspanya, 1600-1700 arasında İngiltere, 1700-1800 arasında Habsburglar (Orta Avrupa), 1800-1900 arasında Fransa, 1900-2000 arasında ABD dünya hegemonu idi. Buradan 2000-2100 için hangi çıkarsamayı yapabiliriz? AB böyle bir güç olabilir mi?

1500-2000 arasında beyaz ırk dünyayı istila etti. 2000’den beridir karakafalar yayılıyorlar. 2050’de ABD ve AB’nin nüfusunun yarısından çoğu karakafa olacak. Bundan melezlerin yeni bir ırk oluşturacağı sonucunu mu çıkaracağız? Örneğin, 1 milyarı aşkın Çinli’den yüz milyonu beyazlarla evlenir mi?

Çıkış:

Tümevarım olsun, tümdengelim olsun, ilk aşamada tek yönlü işler. Her ikisinin de, iki ve/ya daha çok yönlü işlemesinin tarihe uygulamaları, başka bir metnin konusu olsun.

 
Toplam blog
: 2216
: 514
Kayıt tarihi
: 16.08.06
 
 

Serbest yazarım. 1960 doğumluyum. BÜ İşletme mezunuyum. ..