Tarihten bir yaprak: Rüstem Paşa'ya dair

Rüstem Paşa, Kanuni Sultan Süleyman zamanında 15.yy ortalarında sadrazamlık yapmış bir devlet adamıdır. Bir söylentiye göre Enderun’dan yetişme çok bilgili bir insandır. Aynı zamanda çok akılı ve kurnazdı. Osmanlı Devleti’nin yükseliş döneminde yetişmiş ekonomi alanında çok bilgili oluğu söylenir. Bir Sadrazam'dan daha çok bilgili idi. Onun bazı düşmanları veya sevmeyenleri tarafından cüzamlı olduğu için ortalığa bir söylenti yaydılar.

Kanuni Sultan Süleyman bu söylentilerin doğruluğunu öğrenmek için arkasına gizlice bir doktor gönderdi, onu takip edilmesini emretti. Doktor Rüstem Paşa’nın odasını ararken Rüstem Paşa'nın  çamaşırları arasında bitleri buldu. Meğerse bitler cüzamlıya gitmezmiş. Rüstem Paşa böylece temize çıkmış. Onu sevmeyen ve hatta Rüstem Paşa’yı kıskanan bir düşmanı şöyle bir beyit yazıp duvara asmış:

Olacak bir kişinin bahtı kavi, talii yar,

Kehlesi dahi mahallinde onun işine yarar.

Anonim bu beyit Rüstem Paşa için söylenmiştir.” Ballı adamın üzerinde bit çıksa yine işine yarar “ diye anlamı vardır. Anlamındadır. Kendisini çekemeyenlerce çıkarılmış "cüzamlıdır" dedikodusunun yayıldığı bir esnada, üzerinde bit çıkması üzerine dile getirilmiştir. Zira inanışa göre cüzamlının üzerinde bit barınamazmış. Bu yüzden, tarihçilerin kendisine vermiş oldukları bir diğer isim "Kehle-i İkbal" ( İkbal Biti ) Rüstem Paşa'dır.

 Rüstem Paşa, 1500 yılında günümüzde Hırvatistan'da Skradin kasabasında doğmuştur.Osmanlı topraklarına getirildikten sonra devşirilmiş, 1539'da Diyarbakır Valisi olmuş ve III. Vezir iken 26 Kasım 1539'da Şehzade Cihangir ve Şehzade Bayezid'in sünnet düğününde Kanuni Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimah Sultan ile evlenmiştir. Bu nedenle 'Damat' sıfatıyla anılır.

1544'de Hadim Süleyman Paşa'nın azledilmesi üzerine yerine getirilmesi beklenen II. Vezir Divane Hüsrev Paşa'yı Hürrem Sultan'ın emriyle birbirine düşürdü ve ardından Sultan Süleyman hem Hüsrev Paşa'yı hem de Hadım Süleyman Paşa'yı azledip sadrazamlığa Rüstem Paşa'yı getirdi.

Hürrem Sultan ve eşi ile bir olup Şehzade Mustafa'nın idamına ortam hazırladı. Kanuni, Şehzade Mustafa'yı öldürttükten sonra yeniçerilerin ayaklanma çıkarabileceği korkusuyla Rüstem Paşa'yı azletti (1553) ve yerine Kara Ahmet Paşa'yı getirdi.

Eserleri:

İstanbul'da Rüstem Paşa Camii

Biri Tekirdağ'da, diğeri İstanbul'da kendi adına yaptırdığı 2 adet camii vardır. Edirne' de Mimar Sinan'a Rüstem Paşa Kervansarayı'nı yaptırmıştır. Ayrıca Kütahya'da Anadolu Beylerbeyliği yaptığı sırada bir medrese ve bir hamam yaptırmıştır. Kütahya'daki bu eserlerden hamam günümüze kadar gelmiş, taç kapısının bir bölümü hariç yıkılan medrese ise orijinaline uygun olarak yeniden yapılmıştır.

          Kaynak:

1-Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi ,

2- Murat Belge, İstanbul Gezi Rehberi, İletişim Yayınları 1221,4.Baskı 2010-İstanbul.