Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

28 Temmuz '11

 
Kategori
Tarih
 

Tarihten gelen dostluk

Tarihten gelen dostluk
 

Afgan Kralı Amanullah Han ile Türk Büyükelçisi Fahreddin Paşa (Ekim 1922)


Afganistan denildiğinde, aklınıza gelen ilk görüntüyü inanın görebiliyorum. Son 30 yıldır bölgesel ve küresel güç odakları tarafından cehenneme çevrilen ülke, nerdeyse tüm maddi ve manevi altyapısını kaybetmiştir. Bugün şiddetin yaşandığı bu toprakların geçmişine ışık tutarak, bizi kardeş olarak bildiği ve sevgi beslediği Türklerin dikkatini az da olsa başka yere çevirmek istiyorum. Sevdiğiniz insanların ve aranızda olan tarihi bağını kısaca hatırlatmak adına bu yazıyı yazıyorum. TARİHİTEN GELEN DOSTLUK 1. BÖLÜM(*) 

Türkler ve Afganlar arasındaki bu dostça hatta kardeşçe münasebet, çok eski tarihlere, MÖ II. asırda Afgan topraklarında görülen Saka Türklerine kadar uzanır. Türk kültürünün merkezlerinden olan Belh’te dünyaya gelen Mevlana Celâleddin, İbn Sina ve Gazneli olan Sultan Mahmud gibi Türk-İslâm kültür ve medeniyetinin daha nice banilerinin, Afganistan topraklarının havasını teneffüs etmiş olmaları ve sonrasında Türk medeniyetini her biri kendi sahasında zirveye taşıyan isimler olmaları ayrıca dikkate şâyân bir husustur. Her ne kadar Afganistan ve Türkiye toprakları mesafe olarak birbirine uzak gibi görünse de bu kardeşçesine dostluk bağları sebebiyledir ki Afganistan’da Türkler, Türkiye’de Afganlar bugüne kadar yaşaya gelmiş ve böylelikle Türk-Afgan dostluğu hep canlı kalmıştır. 

İLK DİPLOMATİK TEMASLER VE RESMİ İLİŞKİLER  

Müşterek bir tarihi paylaşan bu iki milletin istiklâl mücadelelerinin de aynı tarihlere tesadüf etmiş olması, kaderin garip bir cilvesidir. Birinci Dünya Savaşı’nın akabinde İngilizlere karşı verilen mücadele neticesinde 8 Ağustos 1919 tarihinde Ravalpindi Anlaşması ile istiklâline kavuşan Afganistan’la Türkiye cihetinden ilk teması sağlayan Cemal Paşa olmuştur. Cemal Paşa’nın telkinleriyle dikkatini Afganistan’a çeviren Mustafa Kemal Paşa, Kabil’e resmî bir temsilci atamaya karar vermiş ve aslen Afgan olan Abdurrahman Samedanî Bey, 18 Ağustos 1920’de Afganistan mümessilliğine tayin edilmiştir. Abdurrahman Bey, Afganistan’a giderken güven mektubunun yanında Mustafa Kemal Paşa’nın, Amanullah Han’a hitaben yazdığı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi sıfatıyla imzaladığı mektubu da taşımaktadır. Artık her iki lider, karşı dost ülkedeki gelişmeleri yakından takip edecek ve dost ülkedeki sevinci sevinç, hüznü ise hüzün bilecektir. Rusya ile bir anlaşma yapmak üzere Moskova’ya giden Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri Yusuf Kemal ve Rıza Nur Beyler, o sırada Rusya’da bulunan Afganistan Heyeti’nin başkanı Muhammed Veli Han ile bir araya gelerek iki ülke arasındaki dostluğu, bir anlaşma ile kayıt altına almak istemişler ve 1 Mart 1921’de, on maddeden müteşekkil dostluk anlaşmasını imzalamışlardır. Daha sonra 12 Ekim 1922’de Kabil’de düzenlenen bir imza töreniyle Amanullah Han tarafından tasdik edilen bu anlaşma ile Afganistan, Türkiye’deki Ankara yönetimini tanıyan ilk devlet olmuştur. Amanullah Han’ın, anlaşmanın hemen akabinde Türkiye Elçisi tayin ettiği Sultan Ahmet Han, 21 Nisan 1921’de Ankara’ya ulaşmıştır. Ankara’da büyük bir sevinçle karşılanan bu gelişme sonrasında 10 Haziran 1921’de gerçekleştirilen Afgan Elçiliği’nin açılış merasimine Mustafa Kemal Paşa da iştirak etmiştir. Ankara’ya ilk diplomatik temsilci gönderen ülke sıfatını elde eden Afganistan’ın butavrına Mustafa Kemal Paşa, Afganistan’ın Ankara Büyükelçilik binasının açılış töreninde Afgan bayrağını göndere bizzat çekerek mukabele etmiştir. Afganistan’ın Türkiye Elçisi görevine başladıktan sonra Ankara hükümeti de 27 Ekim 1921’de Medine’deki kahramanlıklarıyla ünlenen Fahreddin Paşa’yı Afganistan Elçisi tayin etmiştir. Fahreddin Paşa, 25 Haziran 1922’de Kabil’de Amanullah Han tarafından törenlerle karşılanmıştır. Afganistan’ın Türkiye Elçisi Ahmet Han Türkiye’ye duyduğu yakınlığın bir izharı olarak Afyon ve çevresindeki Yunan tahribatını incelemek üzere 22 Aralık 1922’de bölgeye bir seyahat düzenlemiştir. Türkiye’nin Milli Mücadele’den alnının akıyla çıkmış olmasına en az Türkler kadar sevinen Afganistan Şahı Amanullah Han ise bu vesileyle 10 Ekim 1922’de Kabil’de Dilküşâ Kasrı’nda Çeşn-i Osmani adıyla bir zafer şöleni tertip etmiş ve bu törende konuşmasını önce kendi dilinde sonra Türkçe irad etmiştir. Bu konuşmasıyla Türkiye’ye beslediği hüsnüniyeti açıkça dile getiren Amanullah Han, hiç şüphesiz dost bir ülkenin lideri olduğunu da ispat etmiştir. Afgan Şahı Amanullah Han, başkent Ankara’ya resmî ziyaret düzenleyen ilk devlet başkanı olmasıyla da ayrı bir yere sahiptir. 20 Mayıs 1928’de Ankara’da şaşaalı bir törenle karşılanan Amanullah Han, bu ziyaret esnasında Türklere hitaben “Benim iki gözüm var: Biri sizsiniz, biri de Afganlılardır.” diyerek bu iki milleti birbirine kardeş addettiğini ilan etmiştir. 1 Mart 1921 Dostluk Anlaşması’na ek olarak 25 Mayıs 1928’de Ankara’da Dostluk ve Barış Anlaşması imzalanmış, 1937’de ise aralarında Afganistan ve Türkiye’nin bulunduğu ülkeler, Sadabad Saldırmazlık Paktı’nı imza etmiştir. (*) Bu bölüm, IRCICA Genel Direktörü Dr. Halit Eren’in makalesine çok çaplı değişiklikler yaparak hazırlanmıştır.

Devam edecek … 

 
Toplam blog
: 16
: 1326
Kayıt tarihi
: 16.06.11
 
 

1986 da Afganistan’da doğdum. Mart 2008’den beri TRT’de gazeteci olarak çalışıyorum. ..