Tayyare'tül akçe !

Otuz sene önce uçağa binmek herkese nasip değildi. Zengin işiydi. Hasbelkader binebilen olursa da biletiyle nasıl hava atacağını şaşırırdı. Genellikle de gömlek cebine konurdu:)

“Bizim Hatçe’nin oğlu İstanbul’a dayısının yanına uçakla gidiyormuş.”

“Dimee gıız! E zengin anam dayısı, alıvermiştir biletini yiğeninin.”

Ben şanslı olandım. Pilot bir babanın oğluydum. Yaşıtlarım çelik çomak oynarken ben Dakota, Phantom kokpitlerinde ınının / fiuwww yapardım! (Alfabeye W geldi ya kullanalım bari:)

Diyarbakır’da yaşadığımız yıllarda İstanbul’a Harput Turizm’in Havalı Apollo’larıyla gitmeyi severdim. 3 numarada, şoför amcayı tüm dikkatimle izleyerek! Yolda Mercedes O302’lerle kapışmasına da bayılırdım! Gidişim otobüsle olduysa, dönüşüm de THY’nin pervaneli Viscount ya da Fokker’leriyle olurdu. İstanbul’dan kalkar; Ankara, Kayseri, Malatya, Elazığ’a ine kalka -dolmuş misali- giderdik Diyarbakır’a! Altmışlı yılların sonunda DC-9 ve yetmişli yılların başında da Boeing 727 jetler katıldı filoya. B727’nin sessizliğine hayrandım. B707’nin de gürültüsüne:) 1975 yılında İstanbul-Ankara uçak biletine 225 TL verdiğimi hatırlıyorum. Ne de çok kaza olurdu o yıllarda! Çoğunun nedeni de pilotajdı. Gecenin bir vakti Antalya’ya uçan B727’nin pilotu Isparta otoyolunu Antalya pisti sanıp inmeye kalkınca 154 insanımızı kaybetmiştik:(

Elbette ki o köprülerin altından çok sular aktı ve bugün THY, 233 uçağıyla dünyanın en saygın ve güvenilir hava yolu şirketlerinden biri; ama son kıyafet devriminden sonra imajımız cübbelenip takkelenir mi bilemem!

1985 yılında İstanbul Hava Yolları’nın kurulmasıyla özel hava yolu şirketleri de göklerde söz sahibi olmaya başladı ve sonraki yıllarda Pegasus, Sun Express, Anadolu Jet, Atlas Jet ve Onur Air’in de katılımıyla uçmak zengin işi olmaktan çıktı, kara yolu taşımacılığı bitme noktasına geldi. Öyle ya, yetmişli yıllarda -İstanbul Ankara hattında- Varan ve Bosfor Turizm asortik seferler yapardı. Varan, Bolu Dağı Tesisleri’nde; Bosfor da Bolu Otel Çizmeci’de yemek molası verirdi. Yolcuların şıklığına inanamazdınız!

Günümüzde otobüse; uçaktan korkanlarla, seyahate son bir iki günde karar verenler biniyor! Çünkü uçak; biletinizi aylar sonrasına alabiliyorsanız, ucuz; ama yarın uçmak isterseniz, yine pahalı. Peki, Bodrum Şirinleri ne yapıyor? Şu günlerde oturmuş, haldır haldır 2014 yazının biletlerini alıyorlardır! Cuma akşamı gidiş, pazartesi sabahı dönüş:))

Ben de İstanbul-Antalya hattını çok kullanıyorum. Bilet fiyatlarını, uçuş maliyetlerini birlikte irdeleyelim mi?

Akaryakıt fiyatları son on yılda inanılmaz arttı. Hava yolu şirketlerinde masrafların yarıdan fazlasını yakıt giderleri oluşturuyor! Sektörde hem rekabetçi olacaksınız hem de yakıt giderleriyle mücadele edeceksiniz! Aslında müşteri beklentilerini iyi takip eden Airbus ve Boeing daha ekonomik uçaklar üretmek için büyük çaba harcıyor. Boeing’in 787 Dreamliner’ı, Airbus’ın A350’si yakıt tüketimi konusunda oldukça iddialı.

Ülkemize dönecek olursak, Jet-A1 diye de anılan uçak yakıtı kerosenden ÖTV alınmamaktadır!! Yani litre fiyatı 2 TL civarındadır. Bu arada, Macun’un da günahını aldık!! Adamın neden uçak aldığını şimdi anladınız mı? Uçak yakıtı LPG’den bile ucuz! Ben de dizel araba almayı düşünüyordum; karar verdim, bir uçak da ben alacağım! Devir ekonomi devri:))

Tabii ulusal cİngÖzler hiç fırsatı kaçırır mı, 2 liralık uçak yakıtını 5 liralık benzine karıştırarak yine parayı vurdular! Neyse ki otoyollarda 200’le giden Doğan görünümlü Şahin’ler çoğalınca yetkililerimiz uyandı da bayilerin jet yakıtı satışlarına “Bildirim zorunluluğu” getirildi:)

Konumuza dönecek olursak, özel hava yolu şirketlerince de çoğunlukla tercih edilen, 3-4 bin nm menzilli, çift motorlu Boeing 737 serisi uçaklar saatte ortalama 2500 litre yakıt tüketir. Tabii ki gerçek tüketim; yolcu sayısına, mevsim ve hava şartlarına göre değişkenlik gösterir.

İstanbul-Antalya 300 mildir. Uçağın taksi ve park sürelerini de katarsak, 1.5 saatlik bir uçuştur. Demek ki bir B737-800 bu uçuş için takriben 2500 lt x 1.5 saat x 2 TL = 7,500 TL yakıt tüketir.

Şimdi de bilet fiyatlarını inceleyerek bu sektörün kârlı olup olmadığına bakalım!

Düşük maliyetli (low-cost) operasyon yapan özel hava yolu şirketleri sık sık reklam verirler: Falanca şehre 26.99 liradan başlayan fiyatlarla filan diye! Koca uçağın belki 10 koltuğu o fiyattandır ve biletinizi aylar sonrasına alıyorsanız ve de şanslıysanız o fiyatı yakalayabilirsiniz. Gerçi ödeyeceğiniz rakam daha farklıdır; ama bir kere zokayı yutmuşsunuzdur! Uçuş tarihi yaklaştıkça fiyatlar da yükselir ve bir bakmışsınız 27 liralık fiyat 270 lira olmuş! Neyse, örneklerle anlatmaya devam edeyim. Özel hava yolu şirketlerinden birinin web sitesinden İstanbul-Antalya uçuşu için sadece gidiş bileti aldım. Tarih 6 ay sonrasınaydı ve bilet ücreti 78.21 TL olarak ekranda bana bakıyordu! Aynı hatta 10 saatlik otobüs yolculuğu 80 liraydı:)) Yaşasın deyip devam tuşuna bastım ve şapka düştü:))

Bilet ücreti  : 55.00 TL

Vergi          :   7.21

Yakıt harcı : 16.00               78.21 TL

Check-in    :   7.00

5 kg bagaj  : 16.00             101.21 TL     20 kg serbest bagaj hakkını unutun, +5 kiloyu satın alacaksınız!

Koltuk seçimleri de paralıydı !

Acil çıkış yanı     : 21.00 TL

Ön sıralar           : 17.00

Pencere-Koridor : 15.00

Orta sıra             :   9.00

Ayaklarımı rahatça uzatayım diye acil çıkış yanında bir koltuk seçtim, bilet fiyatım 122.21 TL oldu.

Erkenden havaalanına koşacağım, evde kahvaltı edemeyeceğim; 20 TL de kahvaltı, etti mi 142.21 TL
Tabii ki gün içi uçuşlar için 25 TL’ye Izgara Dana Fileto, 17 TL’ye Sezar Salata da ısmarlayabilirsiniz.

Ee, sigortasız uçuş olur mu, 6 TL de uçuş sigortası ve toplam bilet ücreti 148.21 TL
Antalya’ya golf oynamaya gidiyorsanız, sopa çantanız için de 14 TL ödemelisiniz:) 

78.21 TL mostra fiyatın altından iki misli fiyat çıkmıştı; ama yine de ucuzdu. Uçak yolculuğunun bir ritüel olduğu ABD’de -hemen hemen aynı mesafedeki- New York-Richmond uçuşu için US$ 415 ödemelisiniz! İşçisine saatte 15 dolar ödeyen NewYorker gibi bir patronunuz varsa sorun yok tabii:))

Tabii ben olması gereken şekliyle bir uçuş planlamış ve bilete de -altı ay öncesinden- 148.21 TL ödemiştim. Siz koltuk seçiminden, kahvaltıdan, fazla bagajdan vazgeçerek daha ucuza uçabilirsiniz. Hatta karnınızı uçuş öncesinde banka lounge’larında da doyurabilirsiniz! Uçuş tarihi yaklaştıkça bilet ücretleri daha da yükselecek ve eminim -tatil yöreleri için- 400 liralara yaklaşacaktır. Yine de biz -mütevazı yolcuları ve düşük dolulukları düşünerek- ortalama 200 TL diyelim. 189 kişilik bir B737-800’de toplam gelir 37.800 TL olur ki 7,500 lira yakıt masrafını, personel ve havaalanı giderlerini çıkardıktan sonra dahi baş döndürücü bir kârlılık söz konusudur! Ve bu uçağın bir de dönüşü vardır! Uçağın yerde durması şirkete zarardır ve -ekip değiştirerek- günde 10 cycle (iniş-kalkış) yaptığı olmaktadır! THY’yi kapsam dışı bırakacak olursak, 30 uçaklık filoya sahip bir özel hava yolu şirketinin günlük kazancını düşünebiliyor musunuz!

Şu anda Sun Express’te bir, Pegasus’ta dört kaptanı olan bir ailenin -yılda yarım milyon mil uçan- ferdi olarak özel hava yolu şirketlerine üç radikal kazanç kapısı daha önermek istiyorum!

- 10 TL karşılığında hosteslerle anı fotoğrafı çektirilebilsin!

- 50 TL karşılığında kokpite, “Kaptana Merhaba” turları düzenlensin!

- WC'lere -yiyecek içecek otomatlarında olduğu gibi- 1 TL atılarak girilsin!

Bir de bakmışsınız ciddiye almışlar:))