TDK'nin açıklaması bilimsel mi?

TDK'nın ya da dileğe göre TDK'nin AK PARTİ kısaltması ile ilgili basın açıklamasını, basında okumuştum. Geçen bir tv izlerken, oradaki sunucu AKP'nin kendilerine bir yazı gönderdiğini söyledi. Bu yazıya göre, TDK partinin adının AK Parti olarak kısaltılabileceğini doğrulamış, bu yüzden yayınlarında AK Parti demeleri gerekiyormuş.

Bir insan dar görüşlü olabilir, size edepsiz de diyebilir. Siz onun sözünü duymazsınız bile.

Ama, TDK gibi bir kurumun ne yaptığı önemlidir.

Kısaca bakalım ne demiş:

Kısaltmanın belli esneklikler taşımakla birlikte genel kuralları da vardır. Genel kurala göre, adı oluşturan kelimelerin ilk harfleri alınır. Ama her zaman bu kural olmaz, önemli olan, kabul görmesi ve tutmasıdır. Açıklamada ilkine verilen örnekler, TBMM, ABD, TDK.

Diğer duruma verilen örnekler ise, TÜBİTAK, TÜİK ve ANAP. Bunlar ilk duruma göre kısaltımış olsa idi, TBTAK, TİK ve AP olacaktı.

AK Parti adının ise ikinci duruma uygun düştüğünü ve kısaltmaya uygun olduğunu söylüyor.

Şimdi gelelim TDK'yı eleştirmeye.. Çok kolay bu. Çünkü açıklama angajman ürünü.

Buradaki sorun, ilgili partinin adının nasıl kısaltılabileceğidir. TDK, AK Parti kısaltmasının yapılabileceğini kendince kanıtlamış olsa bile, esas noktayı okuyucudan saklamaktadır. O da AKP kısaltmasının yanlış olmadığıdır. Bu önemli. Diyelim ki, kısaltmanın esnekliğinden dolayı AK Parti kısaltması mümkün olsun, bu, AKP kısaltmasının yanlış olduğunu göstermez. TDK bunu açıklıkla ifade etmemiştir, satır arasında saklamıştır.

TDK hem diyor ki, kısaltmalarda, genel kabul görmek, benimsenmek önemlidir, genel kurala uymasa bile, kabul gördüğü için kurala uymayan kısaltma kabul edilebilir. Bunu diyor ama, ilgili partiye AKP deniyor olmasındaki genel kabul görmeyi bu açıklamada vurgulamıyor.

TDK'nın aslında yapması gereken, hem AK Parti hem de AKP denmesinin mümkün olduğunu söylemekti.

Peki gelelim AK Parti kısaltmasına TDK acaba gerçekten bu kısaltmanın yapılabileceğini kanıtlamış mıdır?

TÜBİTAK, TÜİK ve ANAP kısaltmalarını inceleyelim. Bu üç kelime kurala göre kısaltıldığında ortaya çıkan sesler sorunludur.

TBTAK, TİK ve AP. Hiç kuşkusuz TBTAK demek, bunu ifade etmek, duymak, Türkçe’nin ses düzeni çok zorlar.. Bu sesi çıkarmak zordur ve kulağı rahatsız eder. TİK kelimesinde de sorun vardır. Argo bir kelimeye sessel yakınlığı bu kısaltmayı da kullanmakta zorluk yaratır. ANAP’a gelirsek, anavatın sözü birleşik bir kelime olarak kullanıldığında, nitekim Anavatan Partisi bunu birleşik olarak kullanır, bu partinin kısaltması AP olur. Bu parti muhtemelen eski AP ile benzerlik taşımaması için kendine ANAP demiş olabilir. Ancak ANAP kısaltması da, bir adı kısaltırken, ‘söylenmesi ve kullanılmasında kolaylık sağlamak üzere esneklik taşıyan kısaltma yapılabilir’ kuralına uygundur. Tek tırnak içindeki kuralı ben ifade ettim böyle bir kural bir yerde yazmıyor, ama TÜBİTAK gibi kısaltmalar bu kuraldan pay alır.

Şimdi bu üç esnek kısaltmanın altında yatan bu kural açısından baktığımızda AK Parti kısaltması doğru mudur?

Kesinlikle doğru değildir. Çünkü, ilgili partinin adının AKP diye kısaltılması söylenme ve kullanma açısından zorluk taşımaz, ve AK Parti kısaltmasından çok daha kolaydır.

İkinci olarak, AK Parti bir kısaltma ise, bu ifadedeki Parti hala yerli yerinde durmuyor mu? Bu nasıl kısaltma? Uzun adın yarısını kısaltıyorsun, yarısını kısaltmıyorsun? Neden? Söyleyiş ve kullanım kolaylığı mı yaratıyor? Hayır. Peki ne? Erdoğan mı öyle istiyor? Evet.

Üçüncü olarak, yukarıda demiştim, özel adların kısaltması büyük harflerle yapılır. TDK açıklamasında ‘AK Parti’ demektedir. AK Parti kısaltması bu bakımdan da kurala uymaz, çünkü Parti sözü küçük harflerle yazılmıştır.

Sonuç; AK Parti ya da AK PARTİ kısaltma kuralına ve mantığına uymaz. Bu ikinci bir parti adı gibidir. Bunu isteyen söyleyebilir. Ancak AKP de, kısaltmalardan biridir. Kimse, Abdullah’a Apo, Mehmet’e Memo demek zorunda değildir. AKP’nin dediği budur, resmi adının kurallara uyan kısaltmasının dışında kendi istediği gibi bir kısaltma kullanılmasını istemektedir. Türkçe’nin genel kısaltma kuralına göre AKP doğru ve mümkün kısaltmadır. Hiç kimse, bir partinin tercihini tüzüğünü ve niyetini bilmek zorunda değildir. Elindeki araç, evrensel dildir. Onu kullanmaktan men etmeye çalışmak ancak dar görüşlülük ve baskıcı ruh eseridir.

TDK'nın izahı ise sipariş teslimdir, bu komik ve acıdır.