Tencere dibim kara demez

Haber nedir? Reklam nedir? Haber-reklam nedir?

Bu yazımda size bu kavramlarla ilgili bildiklerimi aktarırken, yapılan yanlışları da sıralamak istiyorum.

Gazete ve televizyonların yaşaması için ekonomik kaynağa ihtiyaç vardır. Bu kaynaklar ya sahibinin kişisel zenginliği olabilir ya da yayınlardan elde edilir. Gazetelerin yayın geliri reklam ve ilanlardır. Televizyonlar ise aynı şekilde reklamlardan gelir elde etse de program sponsorluğu gibi dolaylı ama yine de reklama dayalı gelir elde ederler. Ayrıca televizyonlar yapım şirketlerine belirli zaman aralıklarını kiralayarak para kazanmaktadırlar. Klip yayınlamak da televizyonlar için gelir kapısı olsa da son zamanlar yasal olmayan şekilde magazin programlarına çıkarılan, özellikle yeni yetme şarkıcı ve türkücülerden de para alınmakta ama bunun televizyonların kasasına gidip gitmediği belli olmamaktadır.

Gazetelerin gelir kaynakları arasında ilan ve reklamın yanı sıra haber-reklam olarak nitelenen çalışmalar da vardır. Haber, reklam ve haber-reklam unsurlarını parasal anlamda ele aldığımızda, gazetede yayınlanan haber karşılığında maddi kazanç sağlamak meslek etiğine aykırıdır, yani düpedüz ahlaksızlıktır. İlan genelde ölüm, doğum, teşekkür, mahkeme ve alım-satım ve kayıplarla ilgilidir ve parasal karşılığı olması normaldir. İlan-reklam ise her zaman, her şey için geçerli değildir. Bir firmanın, bir makinenin, bir aracın, bir kuruluşun, bir çalışmanın tanıtımı için yazı metni ve fotoğraflar kullanılarak haber ve röportajlar yayınlanabilir. Bunun parasal karşılığının olup, olmaması, varsa miktarı ise o yazıyı yayınlayanla, yazıda yer alan arasındaki anlaşmaya bağlıdır. Ancak okuyucunun yanılmaması için, yayının görünür bir kenarına mutlaka ‘bu bir ilandır’, ‘bu bir reklamdır’ notunun konulması gerekir.

Fakat, bir kişiyle yapılan röportaj ve haber çalışmaları hiçbir şekilde ilan ya da reklam niteliği taşımaz ve parasal karşılığının olması da yine gazetecilik adına ayıp sayılır.

Şimdi sen bunları neden yazdın? diye soranlar olabilir.

Şunun için yazdım; Gazeteler bazen birbirleriyle sürtüştüklerinde, sahipleri ya da çalışanları da rakipleri tarafından para karşılığı yazı ya da haber yazmakla suçlanır, karalanırlar. Bu davranış rakibini okuyucu gözünde küçük düşürmek için yapılır ama genelde içi boştur ve bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle suçlayan ‘tencere dibim kara seninki benden kara’ durumuna düşer. Yani aslında kendisi de aynı şeyi yaptığı halde, üzerine alınmaz, ‘dibim kara’ diyemez. Bu yüzden okuyucuların aklında bir soru işareti kalır, acabalar takılır, suçlanan gazeteci de çamur at izi kalsın misali, satılık gazeteci damgası yer. Unutmayın satılan varsa, satın alan da vardır. Gazeteciyi satın alan, en az onun kadar ahlaksızdır…