Toplumsal değişmede teknolojinin rolü

Ekonomik gelişme ve değişimi, toplumsal boyutu içinde ele alan "ekonomi sosyolojisi" nin bir bilim dalı olarak temel hipotezi; "Bütün ekonomik olayların özünde teknolojik bir sürecin yer aldığı sosyal ilişkiler sisteminden oluştuğu"şeklindedir. Bu nedenle, gerek tarım ve sanayi toplumlarının, gerekse bilgi toplumunun temelinde, kendine özgü belli bir teknoloji ve teknolojik düzey yatmaktadır. Teknolojik gelişme ile doğaya egemen olma savaşı veren insanoğlu, sürekli yeni teknolojiler keşfetme ve üretme uğraşı içindedir. Bu yüzden ülkelerin ekonomik gelişme veya kalkınması bir bakıma yeni teknolojileri bulma, geliştirme, üretme, uygulama ve sosyo - kültürel boyutları ile bunlara uyum gösterme süreçleri anlamına gelmektedir. Teknolojik sürecin, diğer toplumsal alanlara olan ilişkisi ve bu alanlara yansımasına kısaca inceleyelim.

Karmaşık ve çok boyutlu toplumsal bütünü analiz konusu olarak seçen "ekonomi sosyolojisi", "sistem teorisinin" yöntemini kullanarak toplumsal bütünü dört alt sisteme ayırmaktadır.

Bunlar:
-ekonomik alan,
-sosyal alan,
-politik alan ve
-kültürel alanlardır.

Teknolojik yeniliğin ilk yansıdığı ve kullanıldığı alan, ekonomik süreçtir.

Yeni teknolojilerin üretim sürecinde kullanılması, yeni işbölümü ve uzmanlaşmaların doğmasına neden olur. Yeni işbölümü ve uzmanlaşma, yeni mesleklerin doğması gelir. Bu nedenle yeni teknolojilerin, ekonomik süreçten sonra etkilerinin yansıdığı alan, sosyal alandır.

Sosyal alanda ortaya çıkan yeni meslekler ve sosyal tabakaların, örgütlenerek toplum içinde kendi ağırlıklarını hissettirme çabasının başlaması ile, yeni gelişen sosyal grupların "politik mücadelesi" gündeme gelir. Her sosyal kesim içinde; kendi amaçlarını gerçekleştirme yarışı, bir "iktidar ve güç" kazanma yarışı; yani politik yarıştır. Böylece köklü teknolojik yenilenmenin, ekonomik ve sosyal alandan sonra yansıdığı alan, politik alan olmaktadır.

Bu nedenle teknolojik yenilenmeden yansıyan etkiler, en son olarak kültürel alanda kendini hissettirir. Bu süreçte söz konusu olan gecikme, bir zaman sürecine dayanır. Bu zaman gecikmesi, ilgili literatürde kültür gecikmesi olarak adlandırılmaktadır.