Toplumun gelişmesinde, refaha kavuşmasında bir Başkan, Şef’e gerek var mı?

“Kaliteli bir yaşam mı, servet mi?", dediğimizde, içimizden  kendinize verdiğimiz cevap ne olurdu?  Elbette tercihlerinizin nedenleri de sorgulayarak.

…

Gelişmek, Vücudun ağırlaşması ve sahip olunan servetin artması değildir.

Gelişmek: insanın, kendisi başta olmak üzere, para ve ilişkilerini doğru olarak yönetebilmesidir.

Refah, “İnsanların, tüketim anlamında, istediği mal ve hizmetleri istediği miktarda alabilmesidir.”

Bu açıklamaya “Evet” diyorsanız,  bunun doğruluğunu, huzursuzluk ve hastalıklar içerisinde birisine sorabilirsiniz. Bakalım O refahı nasıl tanımlamaktadır?

Yaşam, ne o dur, ne de şu dur. Yaşam, öğrenmek; öğrendiklerinden bir ders çıkararak aynı çukura iki kez düşmemek, bir ağaç misali hem yaşlanmak hem de gölgesinde, meyveleri ile diğerlerinin yaşamasına katkı sağlamaktır.

Kalite: yaygın tanımı ile, “Nitelik/Olumlu özellikler” değildir. Kalite, ödenen bedelin karşılığında elde edilen konfordur.  (Kimi) İnsan, ne acıdır ki, kendini değil, konforunu geliştirmiş, kuşlar gibi uçmayı becermesine rağmen, gözlerinin birkaç santim üzerindeki aklına ve insani sorunlarına çare bulmayı amaç edinmemiş, hatta düşünememiştir.

Bu çok kısa açıklamalardan sonra, bir toplumun gelişmesi ve refaha kavuşmasında bakalım bir “Başkanlık sistemi”ne ihtiyaç var mıdır?

...

İllaki bir konsere gitmiş veya bir TV’de izlemişsinizdir.

Bir salonda çok sayıda müzisyen müzik aletlerini (önlerindeki notalara bakarak) büyük bir beceri ile çalmalarına rağmen, başlarında bir (şef) yönetici onları yönlendirmekte ve nerede ne yapacaklarına işaret etmektedir.

Bu müzisyenler yeteneksiz olmadıklarına göre sizce neden bir şefe ihtiyaç duymaktadır?

…

Yerine göre 50 – 86 sazdan oluşan senfoni orkestraları, tek bir saz olarak algılanır. Bu sazı da orkestra şefi dediğimiz müzikçi çalmaktadır diye onaylanır.

Orkestrada her saz için onların önüne konmuş nota’lar vardır. Bu bakımdan tek tek her orkestra üyesi neyi, nasıl seslendireceğini bilmektedir!..

Öyleyse orkestra şefine ne gerek vardır?…

Onlar olmazsa orkestra elemanları notalara bakarak bir eseri çalamazlar mı?…

Orkestralar ilk zamanlarında sadece kraliyet ailesi ile asil sınıfın önünde konser veriyorlardı. Hiç kimse kral ile yanındakilere arkasını dönemeyeceği için bir şefin bugünkü gibi orkestrayı yönetmesi zaten düşünülemezdi. Tempoyu önceleri klavsen, sonraları da en önde oturan baş kemancı ayaklarını yere vurarak, başını ya da elindeki yayı sallayarak ayarlıyordu. Bu yüzden günümüzde de, şef varken orkestrayı yönetme görevi olmamasına karşın, baş kemancıya “Concert Meister” ya da “Orkestra Lideri” denilmektedir.

Saray orkestralarının gittikçe artan müzisyen sayısı elli-altmışa varınca.. orkestradan bir müzikçinin şefliği de üstlenmesi olanaksız hale geldi…Böylece besteciler konserlere katılmaya, kendi yapıtlarını yönetmeye başladılar.

On dokuzuncu yüzyılda yapıtların bestecileri yavaş yavaş yaşamdan çekilmeye başlayınca, bu işte uzmanlaşmış orkestra şefleri ortaya çıktılar. Orkestra şefliği bir meslek haline geldi..

Orkestra şefleri yapıtı ezbere yönetmiyorlarsa, önlerinde bir orkestra şefi notası açık olarak bulunur. Bu nota şef için özel yazılmış bir notadır. Her satırı, tek tek orkestradaki her bir sazın ne çalacağı ya da nasıl davranacağını göstermektedir…

Orkestra şeflerinin başlıca görevi, tıpkı tek bir saz çalındığında olduğu gibi, çalınan müzik yapıtını bestecinin istediği doğrultuda, doğru olarak yorumlamaktır…

Kısaca orkestra şefleri, yaptıkları yorumla, elbette bestecinin istediği doğrultuda, bir yapıta ruh ile kişilik kazandırırlar. (1)

…

Yukarıdaki açıklamaları biraz daha zenginleştirelim

Orkestra şefleri ne iş yapar?

Klasik müzik konserlerinde en aşina olduğumuz görüntü orkestra şefidir. Peki, orkestra şefleri tam olarak ne yapar, orkestrayı nasıl yönetirler?

Orkestra şefliğinin geçmişi çok eskilere dayanır. Milattan önce 709 yılında antik Yunan’da bir orkestra şefinin “elindeki çubuğu aşağı yukarı sallayarak” 800 müzisyeni nasıl yönettiğine dair tanımlamalara rastlanmıştır.

..Sanata dair diğer sırlar gibi burada da tam bir yanıt vermek mümkün olmasa da, orkestra şeflerinin spor takımlarının menajerleriyle benzerlik gösterdiğini söyleyebiliriz. Ne yaptıklarını tam bilemez, ama performansı görünce anlarsınız. İşte orkestra şeflerinin sahnede görünür ya da görünmez, bilinçli ya da bilinçsiz yaptığı görevlerden birkaçı…

Tempo

“Orkestra şefinin görevi her an doğru tempoyu göstermektir,” diyor, kendisi de besteci ve şef olan Richard Wagner. Orkestra şefi sağ elindeki çubuğu ya da sadece ellerini kullanarak tempoyu belirler, devamını sağlar, yeni ölçünün başlangıcını işaret eder, bu yolla bazen yüzden fazla kişiden oluşan orkestrayı bir arada tutar…

Yorum katmak

Orkestra şefi, çeşitli mimik ve jestlerle çalınan esere kendi yorumladığı şekliyle can katar; müzikte kimi unsurları öne çıkarırken kimilerini kontrol altında tutar, nüansları vurgular, eski bir eseri yeniden yorumlar. Bu işler genellikle sol ele düşer…

Dinlemek

“En iyi orkestra şefleri en iyi dinleyicilerdir,”

Yönetmek

Ünlü orkestra şefi ve besteci Pierre Boulez, “Kendi iradenizi kabul ettirmeniz gerekir; balyozla değil, kendi bakış açınız konusunda insanları ikna ederek tabii ki,” diyor. Yazar Tom Service ise birçok şefin kendisini demokrat olarak tanımlamasına karşı çıkarak şunları söylüyor: “Bu doğru olamaz. Demokrasi işlemez demek değil bu, ama dolambaçsız olamaz. Müzakere edilmesi gerekir!” Berlin Filarmoni Orkestrası’ndan örnek veriyor: “Bu orkestra coşkun ve tüm kapasitesini sergilemek isteyen bireylerden oluşur. Ama sahnedeki şef onlara kolektif bir odak sunmazsa başıbozuk hale gelirler.”

Köprü olmak

Konser izleyicilerinin kulağı orkestradadır, ama gözler şeftedir. Şef görsel bir bağlantı sunar; gözlerimizle müziğin bizde yarattığı duyumlar arasında köprü kurar.

Yoğun hazırlık

Orkestra şeflerinin işi enstrüman çalanlardan daha kolaymış gibi görünür. Fakat Boulez “Orkestrayı yönetmek enstrüman çalmaktan çok daha zordur. Kültürü bilmeniz gerekir; partisyonları bilmeniz gerekir; ayrıca ne işitmek istediğinizi öngörmeniz lazım,” diyor.

Müziğe sihir katmak

..Büyük şefler büyülü, simyevi bir ruh katarlar. Letonyalı şef Mariss Jansons bu durumu “kozmik düzeyde müzik icrası” olarak tanımlıyor…”(2)

…

Bir Şef gereği ile ilgili görüşler özetlenirse:

-Orkestradaki her müzisyen, elindeki sazı en iyi çalacak yeteneğe sahiptir.  

-Saz sayısının artışı beraberinde bir yöneticiye ihtiyacı da getirir.

-Orkestra şefleri, yaptıkları yorumla, elbette bestecinin istediği doğrultuda, bir yapıta ruh ile kişilik kazandırırlar...

-Orkestra şeflerinin spor takımlarının menajerleriyle benzerlik gösterdiğini söyleyebiliriz. Ne yaptıklarını tam bilemez, ama performansı görünce anlarsınız.

- Ünlü orkestra şefi ve besteci Pierre Boulez, “Kendi iradenizi kabul ettirmeniz gerekir; balyozla değil, kendi bakış açınız konusunda insanları ikna ederek tabii ki,” diyor. Yazar Tom Service ise birçok şefin kendisini demokrat olarak tanımlamasına karşı çıkarak şunları söylüyor: “Bu doğru olamaz. Demokrasi işlemez demek değil bu, ama dolambaçsız olamaz. Müzakere edilmesi gerekir!” Berlin Filarmoni Orkestrası’ndan örnek veriyor: “Bu orkestra coşkun ve tüm kapasitesini sergilemek isteyen bireylerden oluşur. Ama sahnedeki şef onlara kolektif bir odak sunmazsa başıbozuk hale gelirler.”

-Orkestra şeflerinin işi enstrüman çalanlardan daha kolaymış gibi görünür. Fakat Boulez “Orkestrayı yönetmek enstrüman çalmaktan çok daha zordur. Kültürü bilmeniz gerekir; partisyonları bilmeniz gerekir; ayrıca ne işitmek istediğinizi öngörmeniz lazım,” diyor.

-Büyük şefler büyülü, simyevi bir ruh katarlar. Letonyalı şef Mariss Jansons bu durumu “kozmik düzeyde müzik icrası” olarak tanımlıyor…”

...

-Anlaşılan toplumlar (uyum ve tempo için) bir Şef (Başkan) gereksinimi içindedirler.

-Soru: Yasalara göre başkan mı, Başkana göre yasa mı?

www.canmehmet.com

Resim: web ortamından alınmış, tarafımızdan düzenlenmiştir.

(1) Daha fazlası için bakınız: http://www.yalcinguran.com/2008/11/senfoni-orkestralarinda-sef%E2%80%99in-gorevi-nedir/

(2)Daha fazlası  için bakınız: Clemency Burton-Hill BBC Culture, 3 Kasım 2014

http://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2014/11/141103_vert_cul_orkestra_sefi