Tükenmişlik sendromu

“Allah ne onların eline düşürsün ne de yokluklarını göstersin”

Hastane ya da bir sağlık kuruluşuna işi düşen çoğu kimseden bu sözü işitmişizdir. Doktor ya da hemşirelerin güler yüzlü olmadıkları, kendilerine iyi davranmadıkları, ilgilenmedikleri, ya da yanlış tedavi uyguladıklarıyla ilgili herkesin bir hikayesi vardır.

Çoğu zaman sağlık sisteminden kaynaklanan yanlışlıkların faturası sağlık çalışanlarına çıkarılmıştır.

Aslında “sistem bozuk, sistemin yanlışlığı nedeniyle” gibi söylemler, işin özüne inmeyen, kolaycı, ve artık hemen her konuda dilimize dolanan açıklayıcı olmayan kavramlar olarak görünse de, çalışanların, eleştirilen davranış biçimlerindeki etkisini yadsıyamayız.

Bu etki ne yazık ki , sağlık çalışanlarında “tükenmişlik sendromu” adını verdiğimiz bir rahatsızlığa neden olmakta.

Genellikle bireysel, kurumsal ve hatta sistemden kaynaklanan etmenlerin bir arada rol oynaması ile ortaya çıkan tükenmişlik; bir sendrom ve sistem sorunu olarak ele alınmalıdır.

Doğrudan insana hizmet eden, hizmetin kalitesinde insan etmeninin çok önemli bir yere sahip olduğu alanlarda sıklıkla görülen tükenmişlik, ekonomik zararlara, elemanların işten ayrılmasına, hizmetin kalitesinin düşmesine neden olmaktadır.

Sadece bireysel değil, kurumsal, toplumsal ve sağlık politikasıyla ilgili önemli boyutları da olan bu sorunu çözmek için atılacak adımların başında, olgunun tanınır ve tartışılır kılınması gereklidir.

Tükenmişlik sendromu nedir ?

Kronik yorgunluk, güçsüzlük, enerji kaybı, yıpranma, hastalıklara daha hassas olma, sık baş ağrıları, bulantı, kas krampları, bel ağrısı, uyku bozuklukları gibi değişik sorun ve şikayetleri içeren fiziksel belirtiler verebilen veya;

Depresif duygulanım, desteksiz, güvensiz hissetme, ümitsizlik, evde gerilim ve tartışma artışı, kızgınlık, sabırsızlık, huzursuzluk gibi negatif duygulanımlarda artış, nezaket, saygı ve arkadaşlık gibi pozitif duygulanımlarda azalma gibi duygusal bulgular verebilen;

Çalışanların, hizmet verdikleri kişilere birer insan yerine nesne gibi davranmalarıyla kendini gösteren;

kişisel başarıda düşme işe ve iş gereği karşılaşılan kişilerle ilişkilere bağlı başarı ve yeterlilik duygularında azalma ile ortaya çıkan, tükenme sonucunda yaratıcılığın yok olduğu, daha iyisi için uğraş verilmediği, ne yaparsa yapsın, ne denli çabalarsa çabalasın durumda bir değişiklik yaratamadığı algısının kişide yarattığı bir yılgınlıktır .

Kişi işinde ilerlemediğini, hatta gerilediğini düşünür, harcadığı çabanın bir işe yaramadığına inanır.

Tükenmişlik sendromu için risk faktörleri; Sağlık hizmetleri sisteminin yapısı, çalışma ortamı veya bireysel yapı olabilir. Burada özellikle çalışma ortamı ile ilgili olan risk faktörlerinden bahsetmek istiyorum. Bunlar;

Aşırı iş yükü ve dinlenme zamanlarının az olması

Hastaların ihtiyaçlarının finansal, bürokratik ve idari nedenlerden dolayı karşılanamaması

Önderlerin yetersizliği, denetim yetersizliği veya her ikisi

Yetersiz uzman eğitimi ve yönlendirme

Yaptığı işi kontrol etme veya etkileme duygusundan yoksun olma

Çalışanlar arasında destek ve sosyal ilişkilerin olmaması

Aşırı zor ve yoğun hastalardan oluşan iş ortamı

Kağıt işi ve bürokratik işlerin çok vakit alması gibi nedenler sağlık çalışanlarında tükenmişlik sendromuna neden olabilmekte.

Yapılan araştırmalar, tükenmişlik sendromunun, doktor ve diğer sağlık çalışanlarında % 30-40 oranında kişisel ve iş performansını etkilediğini göstermekte.

Sağlık personelinde o çokça eleştirdiğimiz davranışların altında yönetimsel ve sistemden kaynaklanan psikolojik tepkilerin yattığını görmek belki onlar konusunda önyargılarımızı azaltabilir.

Tijen Taşlı- İZMİR