Tümce Bilgisi

Tümce bilgisi örneklemelerinde tümcenin
çözümü,
adlandırılması,
belirtme öbekleri,
yüklemin çatısı
birlikte ya da tümcenin özelliği gerektiriyorsa ayrı olarak ele alınıp konu pekiştirilecektir.

Örneklemeler

1. ÇÖZÜM
btöb ........................ ööb ...............blin .........y................
________________ _______ _____ ______
ö.................. yöb
____ __________
Güneş batar batmaz / bir keder ruhumu ezmeye / başlar.
btöb.............................. ööb .............dtöb .................y.......

Çözüm tümce üzerinde gösterilmiştir. Temel ve yan tümcelerin çözümünü inceleyiniz.


. TÜMCENİN ADLANDIRILMASI
. Yüklemin soyuna göre : eylem,
. Yüklemin yerine göre : kurallı,yüklem sonda
. Anlamca : olumlu, yargı gerçekleşmiş
. Yapıca : bileşik, birden çok yargı var

. ÇATI
. Nesnesine göre : geçişsiz, eylem nesne almıyor
. Öznesine göre : etken, özne belli –bir keder-

. BELİRTME ÖBEKLERİ
batar batmaz : ikileme öbeği (-r, -mez eylemin ardı sıra yapıldığını gösteriyor.)
bir keder
öna a
önatam

2. ÇÖZÜM
_______
korkulan : özne mantıksal
dtöb
----------------
y ö y y ö
-- --- ------------ -------- -------
Uçan / kuştan korkulan, / esen / yelden nem kapılan günlerdi.
--------------------------------------------------------------------------------
ööb
------------------------------------------------------------------------------
yöb

Yukarıdaki örnek tümce yapıca bileşik tümce olup yüklemin soyuna göre ad tümcesidir.

“günlerdi (günler –i-di)
ad türünde sözcük olduğundan sonuna “i-“ ekeylemini almıştır. Yüklemde yer alan “-di” eki dili geçmiş zaman ekidir.

Tümcenin çözümünde yan tümceler üstten, temel tümce alttan çizilerek çözümlenmiş, öğeleri gösterilmiştir.
Temel tümcede yüklemle özne kaynaşmıştır.

BELİRTME ÖBEKLERİ
uçan kuş / esen yel / korkulan, nem kapılan günler
______ __ / ___ ___ / __________________ _____
öna a öna a öna a
-------------- ------------ ----------------------------------------
önatam önatam önatam

uçan kuştan kork- : eylem öbeği
esne yelden nem kap- : eylem öbeği


Kısaltmalar:
btöb : belirteç tümleci öbeği
ööb : özne öbeği
y : yüklem
yöb : yüklem öbeği
blin : belirtili nesne
dtöb : dolaylı tümleç öbeği
ö : özne
öna : önad
önatam : önad tamlaması
a : ad