Türev araçları, risk, risk yönetimi

Günümüzde türev ürünler future, forward, swap, opsiyon, varant ve şuan hali hazırda tasarlanıp test edilmiş fakat kullanılmaya başlamamış olan sayısız diğer ürünlerle hızla büyüyen dinamik yapısıyla dünya genelinde finansal piyasa kuruluşları, devletler, şirketler tarafından kullanımı gittikçe yaygınlaşıp derinleşmektedir. Türev ürünlerin kullanımındaki temel amaç riski kontrol altında tutmaktır. Risk ekonomik ve finansal anlamda zarara uğrama tehlikesidir. Varlıklar risk seviyelerine göre finansal piyasalarda ve reel sektörde fiyatlanırlar. Eğer aynı ürün birden fazla piyasada işlem görüyor ve işlem gördüğü piyasalardaki risk unsurları farklıysa arbitraj işlemi doğmaktadır. Örneğin; X şirketi uluslar arası gayrimenkul yatırımı yapmaktadır ve hisseleri iki farklı piyasada işlem görmektedir. Z piyasasında işlem gören X hisse senedi oradaki yatırımcıların gerek bakış açıları gerek davranışları , gerek ülke koşullarından dolayı Q piyasasına göre daha çok riske maruz kalarak Q piyasasından daha az değerle işlem görebilir. Buna finans dilinde arbitraj denmektedir. Arbitraj aynı zamanda farklı değerlerin aynı portföyde yer aldığı durumlarda da yapılabilir.

Risk unsurunu etkileyen faktörler çeşitlilik arz etmektedir. Her şeyden önce risk sistematik ve sistematik olmayan risk olmak üzere iki ana kola ayrılır ve sonrasında bu iki ana risk türü kendi içlerinde alt kategorilere ayrılır.

Sistematik risk

Firmanın dışında gerçekleşen tüm riskleri ifade eder. Pazar riski olarak da ifade edilebilir ve varlığın fiyatını belirleyen en önemli koldur. Bir pazardaki tüm kıymet yatırımlarının getirisini etkileyen faktörlerdeki değişim nedeniyle ortaya çıkar. 1Sistematik olmayan risk ise; Firmanın kendine özgü olan risktir. Örneğin; Altın madenciliği yapan bir şirketin fiyatının altının dünya genelinde aşırı arzdan dolayı düşmesi firmanın ana faaliyet konusu altın olduğu için firma için sistematik olmayan risk unsuru olmaktadır. Bununla birlikte; tekstil sektöründe çalışan bir bir firmanın altın fiyatlarındaki dalgalanmadan etkilenmemesi firmanın sistematik olmayan risk unsurları içinde altın fiyatlarının yer almamasından dolayı olmaktadır.

Gündelik yasamda riski her an yaşayabiliriz. İnsanoğlu risklerin varlığını kabul ederek her dönemde riskten korunma yöntemleri geliştirmişlerdir. Modern hayatta sigortalama işlemleri riskten korunmak üzere yapılan faaliyetlere örnek verilebilir. Hız sınırları ve trafik kontrolleri trafik kazasına uğrama olasılığını azaltmak üzere alınan tedbirlerdir.

Çalışma alanımız olan mali ve finansal piyasalarda risk kavramı gündelik hayattaki hem maddi hem de manevi kayıplardan ayrı olarak kendini parasal kayıplar olarak gösterir.

Yüksek Risk Yüksek Getiri

Modern finans sistemiyle birlikte riskler sınıflandırılıp risk seviyeleri ortaya çıkarılmış ve yatırımcılara çeşitli seçenekler sunulmuştur. Bununla birlikte işi kumar boyutuna getirip yatırımcı pozisyonundan çıkarak risk yönetimini asıl amacından çıkaran ve hüsranla sonuçlanan pekçok hikayeyi gerek dış piyasalar gerekse ülkemizdeki piyasalarda gerçekleşmiş olan pekçok olayı yazılı, görsel ve işitsel basında duymaktayız.

Belli Başlı Risk Başlıkları

ülke riski
    

döviz kuru riski
    

kredi riski
    

faiz oranı riski
    

mal fiyatı riski

sermaye riski
    

hisse sened riski
    

modelleme riski
    

volatilite riski
    

piyasa riski

ödeme riski
    

sözleşme riski
    

hukuki risk
    

limit riski
    

siyasi risk

teminat riski
    

iflas riski
    

muhasebe riski
    

zaman riski
    

ham data riski

likidite riski
    

vergi riski
    

sistem riski
    

teknoloji riski
    

franchise riski

baz riski
    

geri çagırma riski
    

korelasyon riski
    

verim egrisi riski
    

ölçeklendirme riski

opsiyon riski
    

enterpolason riski
    

operasyonel risk
    

netleştirme riski
    

takas riski

reklam riski
    

uygunluk riski
    

konsantrasyon riski
    

terör riski
    

yatırım riski

Özetle Riski;

A-) Ekonomik Etmenler

Ekonomik şartlar (Büyüme, İktisat Politikaları, enflasyon oranı vs.)

Arz ve talep

Firmanın kendi koşulları

B-) Politik Etmenler

Kanun yapıcı

Parlementonun yapısı

Demokratikleşme seviyesi

Savaş kararı

C-) İnsanların Davranışları

Sürü psikolojisi

Protesto

Gibi etmenler belirlerler.