Türk Lirası'nın talihi ve tarihi

İlk lira 1843 yılında ''Osmanlı lirası'' adıyla Sultan Abdülmecid Han döneminde basıldı. Kağıt paradan önce kullanılan bu Osmanlı altın parasını halk ''Sarı lira'' olarakta bilir. Bir altın lira 7, 20 gr ağırlığındaydı. 1854'te çeyrek lira, 1855 yılında da ikibuçukluk ve beşibiryerde basılmaya başlandı. Bunlar bugün kuyumcularda satılan ve yastık altı yatırımcısının en çok rağbet ettiği ATA LİRALARIN atasıdır aslında.

Cumhuriyetin ilanından sonra 12 Ocak 1926'da çıkarılan bir kanunla, piyasada kullanılan Osmanlı paralarının yerine yeni kağıt para bastırılmasına karar verildi. Ve bugüne kadar 8 emisyon grubunda 23 farklı değerde, 120 çeşit banknot tedavüle girdi. İşte paramızın Osmanlı dönemide dahil olmak üzere yaklaşık 170 yıllık tarihi.

İlk kağıt para 1927 yılında Londra'da bastırıldı. 1, 5, 10, 100, 500 ve 1000 TL'den oluşan bu kağıt paralar, aynı yıl Osmanlı paraları ile değiştirilmeye başlandı. Cumhuriyet döneminde bastırılan paraların üzerinde ki Latin harfleri ise 1937 yılından itibaren kullanılmaya başlandı. İngilizler tarafından basılan bu paralar 1939 yılına kadar tedavülde kalmış. Ayrıca 1937-1939 yılları arasında 50 krş ilk defa kağıt para olarak basılmıştır.

1944 yılında ikinci nesil kağıt paralarımız bu kez hem İngilizler hem de Almanlar tarafından basıldı. Bu dönem İsmet İnönü devri olduğu için paraların üzerinde İsmet İnönü resimleri vardı. En küçük banknot 50 kuruş, en büyüğü ise yine 1000 Türk Lirası. Bu yıllarda Amerikan Doları ise 0, 77 seviyesinde

1947 yılında yeni paralar tedavüle girmiş ve artık kuruşlu banknotlar tedavülden kaldırılmış. Fakat bu kez para basma işine Amerika da katılmış. Bu yıllarda 1 TL'nin basılmasına son verilmiş ve en küçük banknot 2, 5 TL olmuş.

1952 yılında İnönü devri bitmiş ve Atatürk resmi tekrar paraların üzerine basılmaya başlamıştı. Bu paralar tam 7 farklı baskıdan oluşuyordu. Bu devirde basılan paralar 1971 yılına kadar kullanıldı. Halkın "MOR BİNLİK" diye tabir ettiği paralarda bu dönemde ilk kez basıldı. Bu arada 1958 yılında Türkiye'nin ilk para matbaası kurulmuş ve para basımına aynı yıl başlanmıştı.

1966 yılında ise 2, 5 liraların veda zamanı oldu. Paranın şekli aynı kalsada dizaynı oldukça modern bir hale geliyor. 1000 Türk Lirası hala en büyük para bu arada.

1980 yılında rahmetli Özal'lı yıllar. Bu dönemde 1000 Türk Lirasının 50 yıllık "en büyük para" saltanatıda bitmiş oldu.

1982 yılında artık paramız büyümeye başlıyor ve 10 bin liralık en büyük paraya ulaşıyoruz o tarih için. Ve bir dönemin 10 lirasıda tarih oluyor.

1988 yılında da paramız büyümeye devam ediyor ve 20 bin Türk Lirası piyasaya çıkıyor. Fakat onun piyasaya çıkması 5-10-20 ve 50 Türk Lirası'nın sonu oluyor.

1989 yılında en büyük para olan 20 bin lirada yetersiz kalıyor ve yerini 50 bin liralık banknota bırakıyor.

1991 yılında paramızda tasarım devrimi gerçekleşiyor ve sahteciliğin önüne geçmek için gizli şekiller, ışıkta renk değiştiren mürekkepler paramızda kullanılmaya başlıyor. Ve bir yıl öncesinde de 100 ve 500 Türk Lirası tedavülden çekiliyor.

1992 yılında halk olarak her yıl yeni bir para görmeye alıştık. Bu kez 250 bin Türk Lirası cebimize girmeye başlıyor. Tam 60 yıllık bir süreden sonra "MOR BİNLİK"te veda edip tarihe karışıyor.

1993 yılında 500 bin Türk Lirası kullanıma giriyor. Aslında bugünkü TL olarak düşündüğünüzde 500 bin TL dudak uçuklatan bir meblağ. VAR MISIN, YOK MUSUN? Ama o günlerin yarım milyonluk banknotu cebimizde geziyordu.

1995 yılında 500 bin Türk Lirasının da liderliği bitti ve yerine 1 milyon Türk Lirası basıldı. 1 milyon Türk Lirası gelince de 5 bin ve 10 bin liralık banknotlar daha 10 yaşına basmadan kullanımdan kaldırıldılar.

1997 yılına gelindiğinde paramız adeta rakip tanımaz bir hızla ilerlemesini sürdürüyor ve 1 milyon Türk Lirası yerini 5 milyon Türk Lirasına bırakıyordu. Aslında gerçekten acı bir rekor değil mi sizcede? Ve bu yılda 20 bin Türk Lirası bize el sallayarak veda etti.

1999. Milenyuma 1 yıl var, ama biz 10 milyon Türk Lirası ile tanıştık bile. Sayın bakalım 10 milyon Türk Lirasında kaç tane sıfır var. Ben yazıyorum: Tam 7 sıfır var. 7 sıfırlı paramız var artık. Ve 10 milyon Türk Lirası bile dayanamadı bu çileye, yerini 2001 yılında 20 milyon Türk Lirasına bıraktı. Öyle bir hale geldiki para trafiğimiz yeni bir para çıktımı eskilerden birinin ölüm haberi gibi oluyordu adeta. Artık 100 bin lira kullanılmıyordu. Oda diğer paradaşları gibi hatıralar arasında kayboldu gitti.

Ve 2005. Artık karşımızda 6 sıfırı atılmış bir para birimimiz var. YTL. Parasından 6 sıfır atarak ''Yeni Türk Lirası-TYL'' ile tanışan Türkiye, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren de yeniden Türk Lirasına (TL) dönerken, liranın 165 yıllık tarihinde yeni bir sayfa daha açıldı.

1 Ocak 2009'da başlayan yeni dönemde kuruşlar haricinde sadece 1 lira madeni para olarak kalacak ve 200 TL'lik en büyük banknot tedavülde olacak. YTL ve TL bir yıl boyunca birlikte kullanılacak. YTL'nin serüvenide 31 Aralık 2009'da sona erecek.