Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

02 Kasım '17

 
Kategori
Bilim
 

Türk Yurdu Nahçıvan’ı İslam Dünyası Kültür Başkenti Yapan Nedenler; İşte 3. Neden

Türk Yurdu Nahçıvan’ı İslam Dünyası Kültür Başkenti Yapan Nedenler;  İşte 3. Neden
 

İslam Dünyası Kültür Başkenti Nahçıvan şehri


Nahçıvan Türk-İslam alimlerinin, ilim adamlarının Vatanı, Türk ve İslam mimarisinin beşiği

 

Rauf Aliyev Kengerli, Gazeteci

 

Bugün Nahçıvan’ın bilim, kültür beşiği olarak kabul edilmesinin en önemli nedeni hemde onun büyük Türk bilim adamlarının Vatanı olmasıdır. İslam dini Azerbaycan’da yayıldıktan sonra Nahçıvan’da 653 yılında İslam dünyasının yüzüne büyük bir ilim, kültür hazinesi açıldı. Bu hazine ortak İslam kültürünün şekillenmesinde önemli rol oynadı. Nahçıvan’da İslam dininin kabul edilmesinden sonraki dönemde buradakı şairler, bilim adamları, filozoflar, düşünürler, sanatçılar İslam dünyasının gelişmesine esaslı katkılar yaptı. Buna birkaç örnek verelim. Mesela, mükattes kitabımız Kurani Kerim’i tasavvufi yorumlayan ilk bilim adamı olarak tarihe geçen Baba Nimetullah Nahçivani aslen Nahçıvanlı. Baba Nimetullah Osmanlılar zamanında yetişen İslam alimlerinden ve Nakşibendiyye yolunun büyük velilerinden. Nahçıvan şehrinde doğan büyük alimin asıl ismi Nimetullah bin Mahmud Şeyh Alvan’dır.

Küçük yaştan itibaren o doğum yeri olan Nahçıvan’da bulunan kıymetli alimlerden dersler almaya başlamış. Fen ve din ilimlerini tahsilden sonra tasavvufa yönelmiş. Böylece her yönüyle yetiştikten sonra aldığı manevi işaret üzerine memleketinden ayrılıp Osmanlı ülkesine gelen Nahçıvani, Nasreddin Hoca’nın memleketi olan, Konya’ya bağlı Akşehir beldesinde yerleşmiş. Burada gerek yaşayış ve gerekse verdiği yazılı eserleriyle herkese ahlak, fazilet, ilim ve irfan nümunesi oldu. Zahiri ve batıni ilimlerde çok yüksek idi. Manevi ilimlerdeki engin bilgisi ile tasavvufta, ilahi sırlar denizinin dalğıcı olmuştu.

Târihte ve günümüzde, bilhassa Akşehirliler arasında; Şeyh Alvan, Nimetullah Nahçıvani, Baba Nimetullah, Baba Nimet ve Nimetullah Sultan gibi isimlerle anılan bu büyük Türk-İslam alim ve velisi, zamanındaki alim ve velilerin en üstünlerinden idi. Akşehir’de uzun seneler ilme hizmet edip, çok talebe yetiştirdi. 1514 (H.920) yılında vefat eden Baba Nimetullah Nahçıvani’nin türbesi Akşehir’de, Baştekke yolu üzerindedir.

Nahçıvan’da doğan diğer bir bilim adamı, Doğu’nun büyük dahisi olarak nitelendirilen Nasireddin Tusi’dir. Türkiye’de çoğunluk onu yanlışlıkla Fars bilim adamı gibi tanıyor. Ama o Nahçıvan’da doğdu ve özbeöz Nahçıvan Türk’ü.  Tusi astronomi, matematik, fizik, tıp, felsefe, etik, mantık ve bilimin diğer dallarına ilişkin çok önemli eserlerin yazarı, adeta ilim kaynağı. Onun çalışmalarında astronomi ve matematik üzere çalışmalar özel bir yere sahiptir.

Nasireddin Tusi, babasının ve dayısının etkisiyle erken yaşlardan itibaren kelam, felsefe ve matematik ile ilgilenmeye başlamış. Felsefi gelişmesinin belirli bir evresinde İbn-i Sina’nın İşarat’ını okumuş ve uzun yıllar bu metinle uğraşmış. Bu uğraşmaların ardından en önemli eserlerinden biri sayılan Şerh-i İşarat’ı kaleme almış.

Nasireddin Tusi, felsefi çalışmaları derinlik ve kapsamıyla etkili olmuş bir bilge olarak yer edinmiştir. Ünlü Marağa Rasathanesi’ni kurmuş, Rasathane’nin yanında büyük bir kütüphane kurulmasını da gerçekleştirmiştir. Burada dört yüz bin kitabın toplandığı sanılmaktadır. 1274 yılında Maraga’dan Bağdat’a yaptığı bir sefer sırasında hayatını kaybeden Tusi, Bağdat’da defnedildi.

Mimar Acemi Nahçıvani de kendisinin asırlara tanıklık eden şah eserleri ile Türk-İslam Dünyası’nda mimarlığın gelişmesinde yeniliklere imza atmış büyük bir mimar. Onun Mümine Hatun, Yusuf Küseyir oğlu türbeleri gibi ölümsüz sanat eserleri bugün Türk tarihinin güzgüsü. Araştırmacılara göre, Marağa abideleri Azerbaycan mimarlığının Nahçıvan ekolünün en önemli özelliklerini yansıtıyor. Acemi’nin mimarı olduğu Yusuf Küseyir oğlu türbesi ile Erzincan’dakı Melik Gazi Türbesi, Mümine Hatun Türbesi ile Konya’daki Kılıç Arslan Türbesi, Gülistan Türbesi ile Kayseri, Niğde, Erzurum ve Amasya türbeleri, Karabağlar Türbesi ile Sivas’dakı Güdük Minare benzer özellikler sahip.

Mimar Acemi XIII asırda vefat etmiş. Yaşadıkları devrler farklı olsa da Mimar Sinan’ın Mimar Acemi’yi kendisinin hocası olarak nitelemesi de tarihçiler tarafından biliniyor.  Yani Nahçıvan’dakı mimarlık ekolü Türk-İslam Dünyası mimarisinin gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır.

Tüm bunlar Türk yurdu Nahçıvan’ı İslam Dünyası Kültür Başkenti Yapan Nedenlerden sadece biri

 
Toplam blog
: 43
: 1372
Kayıt tarihi
: 18.06.10
 
 

M.Ü. İletişim Fakültesi 1997 mezunuyum. Şu anda Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyyeti'nd..