Türkiye İsrail askerlerini yargılayabilir mi?

Türk Ceza Kanunu’nda 2005 yılında yapılan değişiklilerle “Evrensel yetki ilkesi” Türk hukuk sistemine girdi. TCK’nın 13’üncü maddesine göre Türk mahkemeleri; işkence, uyuşturucu imalatı, rüşvet ve soykırım gibi suçları, suçu işleyenin milliyetini ve suçun işlendiği yeri dikkate almadan yargılayabiliyor. Aynı maddede “Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme” suçları da yetki kapsamına giren suçlar arasında gösteriliyor.

Yasaya göre bu yetkinin kullanılarak soruşturma başlatılması da Adalet Bakanlığı’nın iznine bağlanmış… Türkiye’nin bugüne kadar bu ilkeyi kullanarak yaptığı herhangi bir yargılama yok.

İsrail’in 27 Aralık 2008 ve 21 Ocak 2009 tarihleri arasında Gazze’ye yaptığı saldırılarla ilgili olarak bazı vakıf ve dernekler İsrail hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunmuştu. Fakat Adalet Bakanlığı’nın soruşturmaya izin vermemesi sebebiyle bir işlem yapılamamıştı.

Şimdi yapılabilir mi?

Mavi Marmara gemisinden dönen 434 kişi mağdur sıfatıyla Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvurarak, kendilerine İsrail’de gözaltında bulundukları süre içerisinde ne olduğunu bilmedikleri bir sıvı içirildiği iddiasıyla şikâyette bulundu. Başsavcılık bu şikâyetleri dikkate aldı ve inceleme başlatarak mağdurları Adli Tıp’a sevk etti. Şimdi buradan gelecek raporlar bekleniyor. Fakat başlatılan inceleme gemide 9 kişinin öldürülmesini ve gemiye el konulmasını kapsamıyor. Adli Tıp raporlarının ardından Türkiye’nin nasıl bir hukuk yolu izleyeceğini göreceğiz. Zira bu uygulama Türk hukukunda bir ilk olacağı için soruşturma makamlarının zorlanacağı aşikâr…

UCM, El Beşir’in TCK 13. maddeye göre tutuklanmasını istemişti

Darfur’daki katliamların sorumlusu olarak Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde (UCM) gıyabında yargılanan Sudan Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in Kasım 2009’da İstanbul’da yapılan İslam Ekonomik ve Ticari Daimi Komitesi’nin (İSEDAK) Liderler Zirvesi’ne katılımı öncesi, UCM Türkiye’yi uyarmıştı. UCM, Türkiye’ye çağrıda bulunarak, El Beşir’in TCK’nın 13’üncü maddesine göre tutuklanmasını ve Türkiye’de yargılanmasını istemişti. UCM, Türkiye’ye yaptığı çağrıda: “Türkiye henüz mahkemeye (UCM) taraf değildir. Ancak Türk Ceza Kanunu’nun 13’üncü maddesi, ‘insanlığa karşı suçlar’ ve ‘soykırım gibi suçlar’ için ‘evrensel yargılama yetkisini’ kabul etmektedir. Bu maddeye göre El Beşir’in tutuklanıp, işlediği iddia olunan suçlarla ilgili Türkiye’de de yargılanması mümkündür” ifadeleri yer almıştı. Türkiye ise bu talebi kabul etmeyeceğini bildirmiş, El Beşir de bir mazeret bildirerek zirveye katılmamıştı. Uzmanlar ise böyle bir yargılama yapılsa bile İsrail devletinin değil, ancak eyleme fiilen katılan askerlerin yargılanabileceğini belirtiyor. Zaten yasa da ancak buna el veriyor. Saldırıya fiilen katılan askerlerin kimliğinin tespitinin çok güç olacağını da belirten uzmanlara göre bu süreç her bakımdan zor ve karmaşık bir süreç olacak.