Türkiye’nin Reklam Tarihine Yolculuğa Hazır mısınız?

Cumhuriyet’in ekonomik kalkınma stratejisinin en büyük adımlarından olan Türkiye İş Bankası, 93 yıllık reklam arşivini tarihi müze binasında sergiliyor. Yıllar içinde reklamlar aracılığıyla halka verilen mesajlarla yaratıcılığın buluştuğu ‘İş Bankası İftiharla Sunar’ sergisi, sanatseverler ve iletişim öğrencileri için bir iletişim ve reklam tarihi yolculuğu olma özelliği taşıyor. Bankanın reklam faaliyetlerinden seçkin örneklerle ziyaretçileri bir markanın reklam yolculuğuna davet eden sergi, Türkiye’deki bankacılık ve reklamcılığın gelişimini nadir örneklerle belgelerken, Cumhuriyet tarihinin ekonomik kalkınma politikalarını da gözler önüne seriyor.

Eminönü’nde bulunan Türkiye İş Bankası Müzesi’ndeki sergide 450 reklam filmi, 400’e yakın basılı iş ve 60 kadar özgün nesne görülebilir. Reklamcılık anlamında yıllar içinde geliştirilen mecralar, sektörün duayenleriyle ilgili ayrıntılar ve teknoloji kullanımının farklı dönemlerine ışık tutan olaylar ve eserler, sergide kronolojik sırayla izlenebiliyor. Küratörlüğünü İzzeddin Çalışlar’ın, sergi tasarımını Pattu Mimarlık’ın yaptığı, Umut Südüak’ın grafik tasarımını üstlendiği sergi, Medina Turgul DDB tarafından hazırlandı. İş Bankası reklamlarında rol alan, tanıtım çalışmaları vesilesiyle bir şekilde banka ile yolu kesişen iş, sanat ve medya dünyasında çok sayıda tanınmış ismin olduğu reklam filmleri ve tanıtım programlarının yer aldığı sergi, tarih meraklıları için de unutulmaz bir deneyim olacak.

Her yaştan izleyicide merak uyandıran sergide; 1920’li yıllardan günümüze kadar reklam profesyonellerinin kullandığı malzemelerden Cem Yılmaz’ın rol aldığı ‘Servet Bey’ reklamlarının dekor, kostüm ve kamera arkası görüntülerine uzanan renkli bir seçki yer alıyor. Tek kanallı dönemlerin TRT’sinde yayınlanan ve Uğur Dündar, Müjdat Gezen gibi ustaların yer aldığı Yeşilçam filmleri tadında skeçleri de müzede izleyebilirsiniz. Müzenin giriş katındaki sergiyi dolaştıktan sonra alt kattaki tarihi odaları görebilir ve en üst katta yer alan Atatürk Salonu’nda Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki ekonomi politikalarına dair uygulamaları bulabilirsiniz. Gitmişken Cem Yılmaz maketiyle hatıra fotoğrafı çekmeyi de unutmayın.

20 Ekim 2017 tarihinde kapılarını açan ve şimdiye kadar 100 bini aşkın kişinin ziyaret ettiği sergi, yoğun ilgi üzerine 17 Haziran 2018 tarihine kadar uzatıldı. Bir iletişim fakültesi öğrencisi olarak ben de Türkiye İş Bankası Müzesi Müdürü Necdet Tanrıkulu’nun verdiği kıymetli bilgiler eşliğinde sergiyi gezme şansına sahip oldum. Necdet Bey, tarihi müze binası ve sergiyle ilgili bilgileri Bayan Rosa için anlattı. Röportaja imkân sağladığı için Kocaeli Üniversitesi Reklamcılık Bölüm Başkanı Prof. Dr. Cem Pekman’a da teşekkürü borç biliyorum.

Türkiye İş Bankası Müzesi hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz?

Müze, Kasım 2007 yılında kuruldu. Daha önce burası İş Bankası’nın İstanbul’daki ilk şubesiydi. İstanbul Şubesi açıldığında Eminönü’nde bir başka binada hizmet verirken, 1927 yılında İş Bankası İtibar-ı Milli Bankası ile birleşiyor. Bu bina İtibar-ı Milli Bankası’nın iken, bu birleşmeyle birlikte İş Bankası’na geçiyor. Bir tadilattan sonra burası İş Bankası’nın İstanbul’daki ilk şubesi olarak kullanılmaya devam ediyor. Binanın yaklaşık 150 yıllık bir tarihi var. Daha önce Posta Nezareti’ne bağlı İstanbul Postahanesi olarak kullanılıyormuş. Posta Nezareti de 1840 yılında kurulmuş.

ATATÜRK’E AİT BANKA HESABI’NI DA BU MÜZEDE GÖREBİLİRSİNİZ

Bu bina, 2007 yılına kadar şube olarak hizmet veriyor. Daha sonra müze olarak kullanılmasına karar veriliyor. 10 yıldır da burada müzecilik faaliyetlerimizi devam ettiriyoruz. Müzemiz, hem Cumhuriyet’in iktisat tarihini hem de İş Bankası’nın kurumsal tarihini anlatır. İçindeki bütün malzemeler bankaya aittir. Müzemizde Tasarruf Salonu gibi tematik salonlarımızın yanında, kurucumuz Mustafa Kemal Atatürk’e ait yağlı boya tabloları sergilediğimiz Atatürk Salonu var. Orada da Bankanın sanat koleksiyonundan Atatürk’e ait yağlı boya tabloları sergiliyoruz. Atatürk’ün Ankara Şubesi’ni ziyareti sırasında o günkü yevmiye defterine attığı imzası, imzalı fotoğrafları var. İki tane de imzalı, İskenderun ve Hamburg Şubesi’ne hitaben yağlı boya tablo bulunuyor. Namına bir de hisse senedi var. 2 numaralı hesap, Atatürk’ün adına açılmış. 1 numaralı hesap aslında kurucu olarak Atatürk’e verilmek istenmiş, ama o “1 numaralı hesabı Meclis’e veriniz” demiş, bu yüzden 1 numaralı hesap Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verilmiş. Atatürk’e, her yıl özel bir ajanda yapılıp hediye edilirmiş. 1939 yılına ait ajanda hazırlanmış, ama 1938 yılının Kasım ayında vefat ettiği için bankada kalmış. O ajandayı da biz burada sergiliyoruz.

SERGİ YOĞUN İLGİ ÜZERİNE 17 HAZRAN’A KADAR UZATILDI

İş Bankası İftiharla Sunar sergisiyle ilgili bilgi verebilir misiniz? Serginin hazırlık süreci nasıl gelişti? Sergi fikri nasıl doğdu ve hazırlık süreci ne kadar sürdü?

Her kurumun içinde zaten bir reklam faaliyeti oluyor. Türkiye İş Bankası’nın da tarihi neredeyse yüz yıla dayandığı için süreç içerisinde pek çok reklam faaliyetinde bulunulmuş. Sergiyi, bu reklamlar üzerinden bir iletişim tarihi yolculuğu gibi düşünebiliriz. Bankamızın reklam ajansı Medina Turgul DDB, bu sergi için 1 yıl çalıştı. Sergi, 2017 Ekim ayının sonunda açıldı ve bu güne kadar ziyaretçi sayımız 100 bini geçti. Planlanan takvime göre sergi, mart ayının sonunda kapanacaktı. Bu kadar yoğun ilgi olunca 17 Haziran 2018’e kadar uzattık.

Sergiden hareketle geçmişten günümüze Türkiye’nin reklam tarihini nasıl değerlendiriyorsunuz?

İlk dönemlerde reklamı yayınlayacak ciddi bir mecra arayışının olduğunu görüyoruz. Çünkü o dönem nüfusun çok az bir kısmı okuryazar. Gazete ve dergi tirajları çok düşük. Böyle olunca mecra arayışları doğuyor. Mesela telgraf kâğıtlarının arkasına reklam kullanmak o dönemde başlayan bir olay. Yine bu arayışların bir neticesi olarak, fuarlar ve sergiler kullanılıyor. Hem İş Bankası’nın hem de iştiraki olan kuruluşların reklamları yapılıyor. İlk dönemlerde mesleğin profesyonelleri yok. Bu kişiler, 50’li ve 60’lı yıllarda karşımıza çıkmaya başlıyor. Mecra olarak 50’lerde radyo giriyor hayatımıza. 70 ve 80’lerde televizyon giriyor ve bu durum da reklam faaliyetlerini çok çeşitlendiriyor. 60’larda bankalar arası büyük bir rekabet var. Orada pek çok promosyonlar söz konusu. Onların tanıtımı için pek çok reklam faaliyeti görüyoruz. 80’lerden sonra pek çok yeni ürün sunuluyor. Mavi armağan, çek, döviz tevdiat hesapları gibi… 80’lerde internet bankacılığı ve bankamatik hayatımıza giriyor. Bu dönemlerde bankaların bu ürünler üzerinden reklamlarını yaptıklarını görüyoruz. Serginin son bölümünde de reklamların nasıl üretildiğiyle ilgili görsellerimiz var.

Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze kadar reklamın üretilme süreci de değişiyor. Reklamın üretilmesi ve reklamın yayınlanması anlamında da teknolojinin gelişiminin de etkisiyle birtakım değişiklikler görüyoruz. Bununla ilgili neler söylemek istersiniz? Geçmişten bugüne ne değişti?

Reklamcılık çalışmalarının teknolojik imkânlarla geliştiğini görüyoruz. Geçmişte bir kalemle, cetvelle, kâğıtla yapılan reklamın, afişin teknolojik yeniliklerle birlikte artık bütünüyle süreç içerisinde bir bilgisayar üzerinde oluşturulduğuna tanık oluyoruz. Tabi bu süreç içinde reklam baskı tekniklerindeki gelişmeyi de görüyoruz. Üç beş renkten sınırsız sayıda renk üretilebilmeye, daha basit baskı tekniklerinden ofset ve dijital baskılara kadar pek çok alanda reklam faaliyetlerinin gelişim gösterdiğine şahit oluyoruz.

HER YAŞA GÖRE ATÖLYELER MEVCUT

Müzede ayrıca çocuklara yönelik Bütçe, Tutum, Tasarruf, Dünyanın Parası, Müze Hatıram, Harçlığım Cebimde, Fiyat Keşif Laboratuvarı gibi okul gruplarına yönelik atölyeler düzenliyoruz. Ayrıca bireysel olarak da Ajans İş Başında, Eskiden Yeniye, Stop Motion İle Viral Reklam Atölyesi, Piyon Poi’nin Okyanus Macerası, Süper Kahramanını Sen Yarat Stop Motion atölyelerimiz bulunuyor. Bu yıl müzemizde 5-15 yaş arasında 15 bin çocuğu ağırladık. Üniversite öğrencilerine yönelik de Finansal Okuryazarlık Atölyemiz var. Bu, 1 günlük sertifikalı bir program. Bütün eğitim atölyelerimiz de müzemize girişler de ücretsiz.