Tutulmuş akıl

Daha önce Vietnam'da, Kamboçya'da, Yemen'de,
Ve daha birçok yerde,
Yakın zamanlarda Afganistan'da, Irak'da
En son olarak da Gazze’de
Oluk oluk çocuk kanı içen vahşi akıl.

Öznel, mekanik, araçsal,
Pragmatik ve soğukkanlı akıl!

Modernliğin yitik mirasını parlatıp parlatıp
Tank namlularına durmaksızın süren akıl.
Plazma, LCD ya da LED ekranlarda
Olup da bitenleri seyreden bizlere
Sinsice,
Nevrotik, duyarsız ve otoriter kişilikler sunan,
Kâh 7,65, kâh 105 milimetre namlulu akıl.

Doğayı amansızca kuşatırken,
"Küçük adam"lar olarak bizleri
Yeni yeni tanrılara tapınmaya,
Mitolojilere ve masallara sorgusuzca kanmaya,
Ama yanı başındakini ötelemeye iten akıl.

Her şeyi önce biriktirip yığmaya,
Sonrası da yakıp yıkmaya
Dünden hazır eden
Tutulmuş akıl.

Bu hazır oluş halindeki insanları,
Demokrasiyle totaliterlik,
Eşitlikle eşitsizlik,
Özgürlükle esaret,
Varsıllıkla yoksulluk arasında
Hep muâllakda bırakan
Bulanık ve tutulmuş akıl

Modernite, post-modernite sarkacının
Merkez ekseninde salınan ayraç,
Kentsoylu, anamalcı gelişmeyle güçlenen,
Öznel, nesnel ayrımında
Öznelin yanında yer alan
Araçsal akıl!

Algıyı doğadan soyutlayan,
Birey zihnini mekân kılan,
Her, ama her şeyi
Salt çıkar ve yararlılık işlevine indirgeyen,
Engin bir derinliği bu amaçla dizginleyen
Mekanik akıl.
 

Pervasızca kâr amacına saplanmış,
Güçlünün söylemini her daim doğruluğa yücelten,
Böylece her eyleme meşruluk veren
Batılı, beyaz, kentsoylu ve erkek akıl!

Doğayı sınırsızca ve arsızca tüketen,
'Doğu’yu etkisizleştirip kemiren,
Doğruyu bencilce sahiplenen,
Üstüne üstlük tüm bunları
Fayda ve iyilikle özdeşleştiren,
Korkunçluğu kadar
Asıl ürkütücü yanı olağanlığı olan,
İkiyüzlü akıl!

İkâme hazların renkli merdivenleriyle,
İktisat ilminin amentüsü
‘Kıt kaynaklarla-sınırsız ihtiyaçlar’ söylemiyle
Usul usul, sinsi sinsi ve arsızca yükselen
Doyumsuz akıl.

Geriye kalansa,
Kendi yarattığı modern putlara
Ne pahasına olursa olsun tapınan,
Sonrası da,
Kriziyle, savaşıyla ve sayısız hayâl kırıklığıyla
Sıkça da altında kalan onca insan!



Not: Bu tür bir tutulma; erk sahibi ve yöneten kesim açısından 'akıl tutulması', yönetilen, edilgin ve çoğunluktaki kesim açısından ise, bilinçli olarak -ya da olmayarak- bir amaç doğrultusunda kullanılmak üzere 'kiraya verilmiş -ya da satılarak devredilmiş- akıl' anlamına gelir. İnsan, tarih içindeki uzun yolculuğunda o doğal ve özgür haliyle 'doğanın insanı' olmaktan çıkıp çoğu yapay olan ihtiyaçların 'politik insan'ı olmaya başladıkça, doğal özgürlüğünden de uzaklaştı ve 'tutulmuş aklın' da kurbanı oldu...Fakat bu durumun yine de geçici olduğunu umuyoruz, diliyoruz... Hatta tarihin on binlerce ciltlik sayfalarını karıştırdığımızda da 'Biliyoruz'! diyebiliriz.


İ.Ersin KABOĞLU,

16. Ocak .2009, Ankara