Tütün kaçakçılığı

Geçen yıl TEKEL işçilerinin direnişi ile gündeme gelen tütün, son yıllarda da tütün üreticileri ve ticaretini yapanların karşılaştıkları cezai uygulamalar ve mağduriyetler ile kamuoyunu meşgul etmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde başta Adıyaman olmak üzere Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır’dan gelen tütün kaçakçılığı haberleri bölgede gözleri tütün üreticilerine çevirdi.

Başta sigara olmak üzere tütün ve mamullerinin insan sağlığına yönelik önemli bir tehdit olduğu dünyada herkes tarafından genel kabul gören bir gerçektir. Ancak, bu gerçek dünyada ve ülkemizde sigaranın bir endüstri kolu haline gelerek ekonomik önem taşımasına engel olamamıştır. Dünya üzerinde yaşam devam ettikçe de bu ilişki de böyle süreceğe benzemektedir.

Ülkemizde 1984 yılında başlayan ve 2002 yılından itibaren hız kazanan özelleştirme politikaları kapsamında yerli tütün üretimi iyice kısıtlanmış, üretimin yerini ithalat almıştır. TEKEL’in tütün alımını durdurması, tütün fabrikalarının birer birer kapatılması veya yabancı şirketlere devredilmesi buralarda istihdam edilen binlerce kişinin işsiz kalmasına neden olmuştu.

TEKEL’in yabancı şirketlere verilmesinden sonra tütüne yapılan destekleme alımlarının kaldırılarak üretime kota getirilmesi tütün üreticilerini zor duruma düşürmüş, kendilerine alternatif tarım modeli sunulmayan çiftçilerin büyük bir kısmı çareyi köyden kente göç etmekte aramışlardı. Tütün işletmeciliği ve pazarının birkaç yabancı şirketin eline geçmesi ve alkollü içeceklerden sonra en fazla verginin tütün mamullerine uygulanıyor olması sigara fiyatlarının gün geçtikçe aşırı düzeyde yükselmesine neden olmuştur.

Sigara ve alkollü içeceklerinin vergi oranlarındaki artışlar toplam tüketimi azaltmak yerine bu ürünlerin ticaretini yapan tekelci firmaların karlarını artırmaktan başka bir işe yaramadığı görülmektedir. Gerek sigara fiyatlarının yükselmesi ve gerekse de halkın alım gücünün giderek azalması sigara tüketicilerini farklı arayışlara yöneltmiş bu da yarı işlenmiş yerli tütüne olan talebi artırmıştır. Oluşan talep karşısında eskiden tütün üretimi yapan çiftçilerin bir kısmı göç ettikleri metropollerden köylerine dönerek en iyi bildikleri işi tekrar yapmaya başlamıştır. Sigara tiryakisi çok daha ucuza tütün almaya tütün üreticisi ise bildiği en iyi işten tekrar para kazanmaya başlamıştır. Ancak, mevcut yasal mevzuatın yarı işlenmiş yerli tütünün ticaretine izin vermemesi tütün üreticilerini başka arayışlara mecbur kılmıştır. Tütün kaçakçılığı bunlardan birisidir.

Tütün kaçakçılığı; yani yasal olmayan yollardan tütün ticaretinin aslında yerel tütün üretiminde uygulanan kısıtlama politikalarının doğal bir sonucu olduğunu göstermektedir. Kaçakçılıkla mücadelede tütün üreticilerinin mağduriyetini önceleyecek yasal düzenlemeler yerine sadece polisiye önlemlere başvurulması bir umut olarak köylerine dönen çiftçileri bir kez daha çaresiz bırakmıştır.

Bir ürünün üretimi veya ticaretinin yasal olmayan yollardan yapılmasının kuşkusuz ki hiçbir haklı gerekçesi olamaz. Ancak, ihtiyaç duyulan hukuki düzenlemeler yapılarak toplum mağduriyetini önlemenin de ahlaki bir zorunluluk olduğu unutulmamalıdır.