Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Örgütü (IHCO) ve Japonya’da Kırsal Alanda Sağlık Kooperatifleri

Sağlık hizmetleri toplumun ihtiyaç duyduğu en önemli hizmet alanlarından biridir. Sağlıklı bir toplum yaratmak tüm ülkelerin öncelikleri arasındadır. Çünkü sağlıklı toplum bir ülkenin geleceğinin en büyük güvencesidir. Bu nedenle sağlıklı bir toplum yaramak için ülkeler özel politikalar uygulamakta, beslenmeden, çevreye, koruyucu sağlık hizmetlerinden, tedavi hizmetlerine kadar her alanda destekleyici tedbirler almak zorundadır. Birçok ülkede halkın gelir düzeyi bu konudaki masrafları karşılamaktan uzaktır. Gelişmiş ülkelerde dahi devlet desteği olmadan sağlık harcamalarının karşılanması mümkün değildir. Tüm ülkelerde devlet sosyal güvenlik uygulamaları içinde sağlık giderleri ile ilgili tedbirler almakta, uygulamalar yapmakta ve hizmet vermektedir. Ayrıca gelir durumu yüksek olanlar bireyler özel sağlık sigortaları kapsamında sağlık hizmeti almaktadırlar.

Kooperatiflerin faaliyet gösterdikleri alanlardan biri de sağlık hizmetleridir. Kooperatifler başta gelişmiş ülkeler olmak üzere birçok ülkede sağlık hizmetleri sisteminin devlet, özel sektör dışında üçüncü ayağını oluşturmakta, sağlık hizmetlerinde sosyal denge unsuru olmakta, haksız rekabeti önlemekte, ortaklarının ve toplumun menfaatini korumaktadır. Dünyada kurulan sağlık kooperatifleri, doktorlar, hemşireler, tüketiciler yanında üreticiler tarafından da kurulmaktadır. Birleşmiş Milletler tarafından yapılan bir araştırmaya göre dünyada 43 ülkede değişik tiplerde sağlık kooperatifleri bulunmaktadır.

Dünyada sanayileşmenin etkisi ile çevre kirliliğinin artması, doğal dengenin bozulması yanında sağlıklı besin ve beslenme sorunları ile birlikte sağlık sorunlarının da artması sağlık kooperatiflerin uluslararası işbirliği ile ilgili ihtiyaçların artmasına, kooperatiflerin bir üst örgüt çatısı altında bir araya gelmelerini zorunlu hale getirmiştir. Dünya kooperatiflerinin üst örgütü olan Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) yapısı içinde bir sektör örgütü olarak 1996 yılında Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Örgütü (IHCO) kurulmuştur. Dünya sağlık kooperatiflerini bir araya getiren IHCO’ya üye 13 kooperatif üst örgütleri bulunmakta ve bu örgütler bugün 100 milyon haneye sağlık hizmeti vermektedir. (http://www.coop.org/ihco/)

Sağlık Kooperatiflerinin kırsal alana yönelik hizmetleri konusunda dünyadaki başarılı kooperatiflerden biri de Japon Tarım Kooperatifleri Üst Örgütü (JA-ZENCHU) çatısı altında yer alan sağlık Kooperatifleridir. Japonya’da ilk tıbbi sağlık hizmeti doktoru olmayan köylere doktor ve diğer sağlık hizmetlerini düşük ücretlerle karşılamak amacıyla Shimane Birim Tarım Kooperatifi tarafından 1919’da başlatılmıştır. Daha sonra bu hareket daha sonra ülke çapına yayılmıştır. Japonya’da kırsal alandaki nüfusun yaşlanması gerek sağlık gerekse bakım ihtiyaçları nedeniyle Tarımsal Kooperatiflerin bu yöndeki hizmetlerin önem kazanmıştır. (http://www.zenchu-ja.or.jp/eng/ja_fact_sheets/pdf/24.pdf)

Japonya’da tarımsal kooperatiflerinin tıbbi sağlık hizmetleri vermelerinin yasal dayanağı Japon Kooperatifler kanunun 10 maddesidir. Bu maddeye göre Kooperatifler ortakları için tıbbi tesisleri ve yaşlılar için yaşlı bakım tesisleri kurma imkânına sahiptirler. Kooperatifler bu hizmetlerini Japon Sağlık Yasasına göre ve valiliklerin onayı ile gerçekleştirmektedirler.

(http://www.usaskstudies.coop/coophc/pdf/Nagano_Health_Co-op.pdf)

Bugün ülkede 21 bölgede Tarım Kooperatifleri (JA-ZENCHU) Sosyal Hizmetler Federasyonuna (PWFs) ait 117 hastane, 300’ yakın sabit ve gezici olmak üzere sağlık ocağı, 13 donanımlı sağlık merkezi 150’den fazla yaşlı bakım tesisleri bulunmaktadır.

PWFs yaşam tarzından kaynaklanan hastalıkları önlenmesi çalışması yapmaktadır. Kırsal alandaki insanlar işletmelerinde kanser gibi hastalıklar da dâhil olmak üzere, diğer hastalıklar konusunda sağlık kontrolünden geçirilmektedir. Yerel halkın sağlığını korumak için kapsamlı bir tıbbi kontrol hizmeti yürütmektedir. 2008 yılında kırsal yaşam tarzından kaynaklanan hastalıklarla ilgili 2.926.162 kişi kontrol edilmiş, 460,095 kişi kapsamlı sağlık Kontrolünden geçirilmiştir. 2008 yılında özellikle kırsal ve dağlık alanlarda 19.687.000 ayakta, 10.995.000 yatakta tedavi edilmiştir.

Bazı hastanelerden kırsal alandaki uzak yerlere gezici sağlık klinikleri aracılığı ile hizmetleri sunulmakta ve doktorlar gönderilmektedir. Bu hastanelerde klinik eğitim hizmeti verilmekte, yerelde halkta hizmetlerden yararlanabilmektedir. Bazı hastaneler afet mağdurlarını tahliye etmek ve gerekli sağlık hizmetlerini verecek şekilde donatılmışlardır. Ayrıca PWFs’e ait 3 yıllık eğitim veren 5 hemşirelik Okulları kurulmuştur. Eğitim gören toplam öğrenci sayısı 2145 kişidir.

Hastaneler ve kliniklerde sadece tıbbi hizmetler değil kısa süreli ziyaretlerle bakım ve rehabilitasyon hizmetleri vermektedirler. Fakat bu hizmetler kapsamında evde bakım ve ziyaretler ile yaşlıların bakım ve banyo hizmetleri verilmektedir. (Medical Healthcare Sevices by japanese Agricultural Cooperative Movement, Masahiro Matsudai JA-Zenchu)

Bu örneklerden sonra ülkemizdeki tabloyu çok iyi okumak gereklidir. Ülkemizdeki sağlık hizmetleri içinde kooperatif uygulaması sadece Eczacılar kooperatifleri üyelerine sattıkları ilaçların satın alınması noktasında hizmet sunmakta, ülkemizde başka bir tür sağlık kooperatifi uygulaması da bulunmamaktadır.

Kırsal alandaki sağlık uygulamaları devlet yatırımları ve hizmetleri ile gerçekleştirilmektedir. Kırsal alandaki devlete ait sağlık ocakları sınırlı imkânlar ile faaliyet gösterirken, sağlık sorunları karşısında sistem yetersiz kalmaktadır.

Sağlık Hizmetleri Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında yer alan Tarım Bağkur’u ve Yeşil Kart uygulaması kapsamında devlete ait hastane ve sağlık ocakları ile SGK’nın göndereceği üniversite ve özel sağlık kuruluşlarına ait hastanelerden karşılanmaktadır. Bunun yanında sosyal güvenlik sistemindeki sorunlar öne sürülerek aile bireylerinin sosyal güvenlikten yararlanmaları ile ilgili özellikle çocuklarla ilgili değişikliklere gidilmiş, bazı ilaçlar kapsam dışında bırakılmış veya daraltmaya gidilmiştir.

Diğer taraftan da hızla sağlık sektörü özel sektörün faaliyet alanı içine sokulmuştur. Özel sektörün bu alandaki yatırımları adeta desteklenmiştir. Ama bir türlü kooperatiflerin bu alana girmeleri ile ilgili toplum bilgilendirilmemekte, bu konuda hiçbir gayret ve çaba görülmemektedir. Bu durumda acaba Japonya, Amerika, Kanada, Belçika, İspanya, İngiltere, Malezya, Brezilya, İsveç ve Rusya başta olmak birçok ülke hata yapıyor da biz doğrusunu mu yapıyoruz. Bu konuyu hepimizin düşünmesi gereklidir. Özellikle de kırsal kesimde yaşayanların ve bu yönde politika geliştiren ve politika yapanların resmi çok iyi görmesi gereklidir.

Bugün kırsal alanda en önemli ihtiyaçlardan biri sağlık hizmetleridir. Tarım kooperatiflerinin ortaklarına yönelik olarak zaman zaman uyguladıkları sağlık hizmetleri konuşundaki destek hizmetleri dünya deneyimleri dikkate alınarak bir sistem haline getirilmeli, kırsal alandaki sağlık hizmetleri konusunda devletin çalışmalarını kolaylaştırıcı bir kooperatif hizmet alanı yaratılmalıdır. Sağlık sorunlarında devlet kooperatif işbirliği sağlanmalıdır.

Gelin biraz kafa yoralım, bu sağlık konusudur, tarım kooperatifleri bu işi yapamaz diye düşünen politikanın dar kalıpları içinden çıkıp dünyaya bakalım.