Varlık fonu nedir? Hangi kurumlar fona aktarıldı?

15 yıllık AKP iktidarı bu güne kadar kurmaya gerek duymadığı Varlık Fonuna niçin gerek duydu? Varlık Fonuna hisselerini aktardığı kurumlar az mı kar ediyordu?

Bu sorulara verilebilecek en güzel cevap, aslında bir nevi yangından mal kaçırmadır.

Varlık fonu üzerine birçok insan nedir sorusunun cevabını ararken, fonun genel olarak tanımı ve anlamı üzerine kapsamlı bir araştırma yapmak gerekiyor.

Varlık fonu iki gündür Türkiye'nin gündeminden düşmezken, peşpeşe kurumsal firmalar fona aktarılmaya devam ediyor. En son Milli Piyango ve BOTAŞ'ın fona aktarılmasından sonra insanların en çok merak ettiği sorular ve cevap bekliyor...

Biz gelelim ülke gündemine bomba gibi düşen Varlık Fonuna.

Varlık Fonu nedir?

Fon, değişik finansal varlıklara yatırım yapmak, yatırımlar üzerinden gelir hedeflemek ve o hedefi tutturmak, bu işlemler devlet tarafından sahiplenmesi doğrultusunda yapılan işlemlerdir. Bu fonun amacı bir ülkede “bütçe fazlalığı” varsa,  bütçe fazlalığı geliri bu fon üzerinden işlem görmektedir. Ülkede bütçe fazlalığı olduğunda ve bu fona yatırıldığında oluşan işlemler şunlardır:

Harcamaların artması,

Var olan vergi yükünün düşürmesi,

Devlet borcu olduğunda o borcun erken ödenmesi,

Geleceğe dair “ferah ortam” oluşmasının temelini oluşturması,

Bu fon devlet tarafından kurulduğunda iki amaç için hizmet etmektedir: Ülkedeki ekonomiyi çeşitli etkilerden kurtulmasını sağlaması ve geleceğe dair ekonomik bazda ferahlık meydana getirmesi. Bu durumda risklerin yüksek olması gerekmek zorunluluğu vardır.

Fonun kurulmasındaki temel gaye nedir?

Ekonomi literatüründe fonun oluşmasındaki temel sebep “devletin elinde oluşan gelir fazlalığı”dır. Mahfi Eğilmez’e göre gelir fazlalığından oluşan durumda iki şekilde kurulabilmektedir. Bir veya birden fazla emtiaya dayalı fonlar: Bunlar genellikle ihraç edilen emtianın gelirleri nedeniyle oluşan bütçe fazlalarından oluşur. Tipik örnekleri körfez ülkelerinin kurdukları fonlardır. Bu fonların çoğu ihraç edilen petrolden sağlanan gelirlerle oluşturulmuştur. Norveç’in kurduğu emeklilik fonu da benzer şekilde Kuzey Denizinden elde edilen petrol gelirlerinin yarattığı bütçe fazlasını gelecek kuşaklara aktarmayı amaçlamaktadır. Bir emtiaya dayalı olmayan fonlar: Bunlar ya Dış ticaret fazlaları ile ya da emeklilik fonlarında biriken paralarla oluşturulmaktadır. Bu tür fonların tipik örnekleri Çin, Kore ve Hong Kong gibi ülkelerin kurdukları varlık fonlarıdır. ABD’nin her iki örneğe de giren birden fazla fon bulunmaktadır. 

Türkiye’de bu fona devredilen devlet kurumları hangileridir?

Başbakan Binali Yıldırım ve Bakanlar Kurulu’nun onayıyla Türkiye Cumhuriyet Ziraat Bankası AŞ, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ, Türkiye Petrolleri AO, Posta ve Telgraf Teşkilatı AŞ, Borsa İstanbul AŞ, Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme AŞ'nin sermayelerinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamı, Türk Telekomünikasyon AŞ'nin yüzde 6,68 oranındaki Hazine'ye ait hissesi ile Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü ve Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü fona aktarıldı.