Vitamin B12 Düzeyinizi Ölçtürdünüz mü?

 Vitamin B12 (kobalmin)  DNA sentezi, kan hücrelerinin yapımı ve  beyin-sinir gelişimi gibi temel yaşamsal olaylar için gerekli  gerekli  bir vitamindir. Yine  hücre bölünmesi, yağ asidi sentezi , homosisteinin zararsız hale getirilmesi, sinirsel  iletimin sağlanması   gibi çok  çeşitli biyokimyasal reaksiyonlarda da temel rol oynar.

B12 vitamininin  tek kaynağı   hayvansal kaynaklı  proteinlerdir. En çok karaciğer, kırmızı  et, tavuk, midye, süt  ve yumurtada bulunur.   Bitkisel herhangi bir kaynağı bilinmemektedir. Vücutta kalın barsakta bir miktar  bakteriler tarafından  sentezlenir ama  bu  B12 vitamini vücut tarafından kullanılamaz .

Vitamin B12  vücutta başlıca karaciğerde ve böbrekte  depolanır. Dışarıdan hiç alınmasa bile depo edilebilen miktar   vücudumuzun  3-4 yıllık ihtiyacını karşılayabilir.  Bu nedenle eksiklikte  belirtilerin ortaya çıkması çok geç olur.

 Vitamin B 12 eksikliğinin özellikle  yaşlıları , gebe ve çocukları  etkileyen  önemli   bir halk sağlığı  sorunu olduğu düşünülürse belli aralıklarla vitamin B12 düzeyinin ölçülmesi eksiğin önlenmesi için  uyarıcı olacaktır.   

Vitamin B 12 Eksikliği Neden Oluşur?

Günlük vitamin B12  gereksinimi ise   en az  2-3 mikrogramdır. Alımda ve emilimde bir sınırlama yoksa  sıradan bir  karma diyet bile bu ihtiyacı fazlasıyla  karşılayacaktır. 

Vitamin B12 eksikliğinde çoğu zaman sebep   besinler ile yetersiz alımdır. Vegeteryanlarda, yoksulluk nedeniyle eksik alımlarda, alkoliklerde ise   vücuttaki vitamin B12   tükenir ve eksiklik belirtileri oluşur.

 Eksikliğin oluşması için diğer bir sebep   emilimin bozulmasıdır. Pernisyöz anemili hastalarda  kalıtsal  olarak  vitamin B12’nin bağırsaklardan emiliminde   sorun vardır. Yine uzun süre mide koruyucu  ilaç  alanlarda , antidiyabetik  ilaçlardan metformini  kullananlarda  mide-barsak ameliyatı geçirenlerde,  kronik gastriti ve inflamatuar barsak hastalığı olanlarda   emilim bozukluğuna  bağlı olarak   vitamin B12 eksikliği oluşur.

Eksiklik Belirtileri Nelerdir?

Vitamin B12   eksikliğinde  DNA sentezi bozulur,  kan hücrelerinin oluşumunda duraklama  görülür ve yapılamaz.  Sinirleri saran miyelin kılıfı sentezlenmez ve sinirsel iletim bozulur. Ve daha  birçok biyokimyasal olay aksar. Tüm bunların sonucu olarak kan ve nörolojik sistem belirtileri başta olmak üzere aşağıdaki yaygın belirtiler görülür.

-Kansızlık (megaloblastik anemi)  ve buna bağlı halsizlik, yorgunluk, çarpıntı

-Ağız içinde  aft,  düzleşmiş, parlak bir dil

-Tat ve koku alma duyusunda bozulma görülür.

-Bebek ve çocuklarda büyüme-gelişme geriliği, iştahsızlık görülür.  Beyin ve sinir sisteminin  gelişimi yavaşlar.. Böyle çocuklarda   motor ve mental gerilik çevreye ve uyaranlara karşı ilgisizlik, apatik bir hal vardır.

-Yetişkinlerde ise beyin boyutunda küçülme, bilişsel yeteneklerde azalma

-Ellerde ve ayaklarda uyuşma, hissizlik, huzursuzluk, kuvvet kaybı

-Dengesiz yürüme, parmak uçlarında his kaybı ve  uyuşma

-Psikolojik bozukluklar, duygulanımda dalgalanma ve   özellikle depresif ruh hali

-Unutkanlık, hafızada zayıflama , bunama benzeri  bir durum görülür.

-Vitamin B12 eksikliği  homosistein düzeyini arttırarak kalp-damar hastalıklarını tetikler, melatonin düzeyini azaltarak uykusuzluk yapabilir.

-Sperm  sayısında azalma ve buna bağlı olarak üreme yeteneğinde azalma (infertilite) yapabilir.

Tanı Nasıl Konur?

Bu belirtilerden  birisi  bile varsa  Vitamin B12 eksikliği olabileceği  düşünülmeli ve   tanı için  aşağıdaki testler yapılmalıdır.  

1) Tam kan tetkiki ve , periferik yayma: Bu tetkiklerde varsa  kan hücrelerinin sayısındaki  azalma ve  şekil değişiklikleri görülür.

2) Serum vitamin B12 düzeyi ölçülür.Eksiklik var ise   çoğu zaman düşük düzeyde bulunur. Ancak bazen serum vitamin B12 düzeyi bozulmadan da eksiklik semptomları başlamış olabilir ve bu durum ek testler gerektirir.

3) Serumda metilmalonik asit (MMA) düzeyinin ölçümü.

4) Homosistein düzey  ölçümü

5) Serumda  LDH, indirekt bilirubin, folik asit düzeylerinin ölçümü  

Tedavi:

Tedavi için  hastaya   vitamin B12 preparatları  verilir.  Vitamin B12 daha çok ağız yolu ile ya da kas içine enjeksiyon ile kullanılır. Ancak  intranazal ve dil altı formları da vardır.  Verilcek  yol,  miktarı ve tedavi süresi  nedene bağlı olarak doktor tarafından belirlenecektir. Eksiklik  diyet ile ilgili  değil ise  tedaviye  ömür boyunca devam edilir.  

Vegeteryanlarda   vitamin  B12 ilave edilmiş  soya ürünleri,  kahvaltı gevrekleri her gün alınacak takviye için  iyi birer seçenektir.   Ayrıca üreme çağındaki kadınlarda ve yaşlılarda da   diyetin takviye edilmesi  çok faydalı olacaktır

Vitamin B12   fazla  miktarda  alınırsa  idrar ile  vücuttan atılır, yani vücutta  gereğinden fazla  birikerek  bir  zarar  oluşturmaz.  Yine de günlük   takviye   için  önerilen  miktar   2 mikrogramdır.

Tedavi  sonrası eksikliğin  yol açtığı  semptomlar  hızla  düzelir.  Ancak  tedavi edilmezse  veya  gecikilirse  kansızlık ilerler , nörolojik hasarlar ise kalıcı olur. .

Tarama İçin;

Vitamin B12 eksikliği kansızlık vb. bulgulara yol açmadan sadece  nörolojik ve psikiyatrik belirtilerle de başlayabilir. Bu nedenle diğer belirtiler aranmaksızın nörolojik ve  psikiyatrik şikayeti olan her hastanın  serum vitamin B12  düzeyine  mutlaka  bakılmalıdır. 

Risk  faktörü  olanlarda, vitamin B12 düzeyi sınırda olanlarda ve  65 yaşından sonra yılda en az bir  kez  vitamin B12 düzeyi ölçülmelidir.   Normal vitamin B12 düzeyi  ml’de 200-900 pikogram aralığında  olup üst sınıra yakın düzeyler tercihimizdir.

Sağlıkla kalın..