Yargı kalitesi ve yargıda kalite denetimi -2-

Yargı kalitesi, insanların sahip olması gereken en önemli haklarından biridir. Devletin görevi, yurttaşlarına en yüksek kalitede yargılanma ortamı sağlamaktır. Yargı kalitesinde bir eksiklik olursa, bunun tek sorumlusu devlet olur. Devlet yargı kalitesinin yüksek olması için gerekli ortamı sağlamak zorundadır. Yargıda kalitenin denetimi tamamen yargının içinde olmalıdır; yürütme, yargıya hiçbir şekilde karışmamalıdır (1).

Yargı kalitesinin yüksek olması için gereken yasal düzenlemeler yapılırken yasama, yargı ile beraber çalışmalıdır.

İNSAN KAYNAĞI

1. Hukuk fakültelerinin lisans eğitimiyle hukukçu yetiştirmesi uygulamasından vazgeçilmelidir. Hukuk fakülteleri, lisans eğitimini değişik bölümlerde tamamlamış olanların katılacağı "hukuka özel kurgulanmış" bir lisansüstü eğitimle hukukçular yetiştirmelidir.

(Örneğin, mühendis, matematikçi, fizikçi, kimyacı, hekim, işletmeci kökenli hukukçular yargı sistemi içinde yeralacaktır.)

2. Yargıç ve savcı olmak için doktora düzeyinde eğitimi tamamlamış olma koşulu getirilmelidir.

3. Yargıç ve savcı olabilme koşulları için çok net bir çerçeve çizilmelidir. Marjinal görüşlü kişiler bu çerçevenin dışında kalmalıdır.

4. Yargıç ve savcı olabilmak için bu görevi yapmalarını engelleyecek sağlık sorunları olup olmadığı çok sıkı denetlenmelidir. En az 5 yılda bir bu denetim yinelenmelidir.

5. Yargı sisteminin hızlı işlemesi için gerekli sayıda insan kaynağı sağlanmalıdır.

BAĞIMSIZLIK

1. Siyasal iktidarın yargı üzerinde etkisini ortadan kaldıracak yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
(Adalet Bakanlığı kaldırılmalıdır, ya da en azından, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'ndan Adalet Bakanı ve müsteşarı çıkartılmalıdır.)

2. Yargının, emniyet güçleri ile bağı kopartılmalıdır.
(Emniyet güçlerinin yakalama ve yargıya teslim dışında bir görevi olmamalıdır. Emniyette hiçbir sorgulama yapılmamalıdır.)

YARGILAMA

1. Yargı kalitesi en önemli insan hakkı olarak belirlenmelidir.
(Yargılamanın her aşamasında insana saygı esas olmalıdır)

2. Yargılamanın her aşaması kalite denetimi kapsamında olmalıdır. Yargılanma sırasında insanın özgürlüklerini ve haklarını etkileyen her gelişme üst yargı birimlerinin denetimine açık olmalıdır.
(Yargıç, savcı ve diğer yargılama unsurlarıyla yargılama sürerken, herhangi bir itiraza gerek olmadan ona paralel olarak yargı kalitesi denetimi yapan yargıçlar olmalıdır.)

3. Gözaltı süreleri hiçbir şekilde 1 günden daha uzun olmamalıdır.
(Bu şekilde uzun gözaltı süreleriyle yargılanmadan yaptırım uygulanması gibi bir durum olması engellenecektir)

4. İddianame olmadan tutuklanma sözkonusu bile olmamalıdır.
(Savcılar gerçekten suçlu olduğuna inanıyorsa iddianameyi de en hızlı şekilde hazırlamalıdırlar.)

5. Birbiriyle ilgisiz konuların ve kişilerin tek bir davada toplanma girişimleri görevi kötüye kullanmak olarak değerlendirilmeli ve bunu yapanlar yargı sisteminin dışına çıkartılmalıdır.

GİZLİLİK

1. Yargılama sistemi içinde gizli olması gereken veya gizli olduğu söylenen bilgiler gerçekten gizli olmalıdır.

2. Gizli bilgi, o gizli bilgiye sahip yargı mensuplarına zimmetlenmelidir.
(Eğer o gizli bilgi gizli kalmazsa, sorumlunun kim olduğunun hemen bulunabileceği bir yapı oluşturulmalıdır.)

3. Kişilerin özel bilgilerinin yayılmasına neden olan yargı mensupları sistemin dışına çıkartılmalıdır.

4. İnsanların özel yaşamını ilgilendirmeyen veya gizliliği olmayan her dava için Internet’te bir sayfa açılmalıdır. Herkesin öğrenmesi gereken bilgiler çok hızlı bir şekilde, doğrudan yargının bu resmi web sitesinden açıklanmalıdır.
(Böylece bir kısım medyanın içeriden sızan bilgileri çarpıtarak sunmaları önlenir.)

SONUÇ

Yargı sistemi içindeki yetersizlikler ve aksaklıklar nedeniyle suçlu olmayan yurttaşların boşu boşuna tutuklu kalmaları veya suçlu olsa bile suçuyla örtüşmeyecek kadar büyük cezalarla karşılaşmalarının önüne geçilmelidir. Bunları engellemek için yargının hızı artırılmalıdır ve yargılamanın her aşamasında kalite denetimi yapılmalıdır.

Yargı kalitesi ve yargıda kalite denetimi -1- (10-1-2009): http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=155121

(1) Bu paragrafı okurken "devlet" ile "hükümet" birbirine karıştırılmamalıdır. Aslında hiçbir zaman birbirine karıştırılmamalıdır.