Yazınsal tür

Yaşanabilirliği dar boyutlar içinde kurmaca yöntemle okura sunan yazınsal tür öyküdür. Yine yaşamın tümünü ya da bir kesitini kurmaca yolla sunan geniş boyutlu yazınsal tür ise romandır. Her iki türün ortaklıkları çoktur. Ayrıca tiyatro  yazınsal türü de kurmaca diğer türlerle ortaklık oluşturur. Bu türde devingen, duygu yüklü sözcükler tiyatroyu belirler. Türe göre sözcüklerin seçimi ve kullanımı önem taşımaktadır. Üç yazınsal tür de olayı,durumu, kısaca  insanı anlatır.

Kişi, olay-durum, zaman, çevre yazınsal türleri oluşturan öğelerdir. Yazınsal metinde yer alan kişinin huy ve davranışları karakter, karaktere özgü belirleyici niteliklerden herhangi birinin genelleştirilmesi, en uç noktasına değin götürülmesi de tip olarak adlandırılır. Karakter bir bütündür, kişilikle özdeştir.Kişilerin giyim kuşamlarını betimleyip iç dünyalarını sergilemek onların karakterini belirlemede önem taşır.Yazınsal metinde anlatımı yönlendirip üstlenen kişilere temel kişi, yazındaki yeri dolaylı olanlaraysa yan kişi denir.

Öykü, roman yazınsal türlerinde toplumsal, bireysel yaşantıların, durumların, olayların anlatımı söz konusudur.Tiyatro türündeyse köken dinseldir. Eski Yunan’da Dyonosos şenliklerine dayanan bu tür yine insanı insan aracılığıyla sunar.Tiyatro, tarihsel gelişimi içinde trajedi (ağlamaklı), komedi (güldürü), dram (ağlamaklı-güldürü) gibi temel türlere ayrılır.Daha sonraki gelişimine baktığımızda müzikal türlerinin de (operet, opera, vodvil ) oluştuğunu görüyoruz.  

Yazınsal türe örnek aldığımız öykü türü bir durum öyküsüdür. Bu örnekte yaşamın bir kesiti, durumu ele alınmıştır. Öykü türü içinde yer alan bir de olay öyküsü bulunmaktadır.

DÜŞLER YAŞLANMIYOR

Kadın korkulu düşlerini sıraladı durdu girdiği erkeğin koynunda. “Erkeğim” demek istiyordu her mırıldanışında, inleyişinde. Doğrulup yatağa oturdu doyum sonrası. Sonra sağ elinin dışıyla yüzüne dokunup avuçladı çenesini, dudaklarına öpüşüyle birlikte soluklarını da bıraktı.

Erkek, mutluluğunu ikilemini kıramadan yaşamaya çalışıyordu. Düşler böylesine kolay mı gerçekleşiyor diye duyduğu sevinci kadının güldüğünde biçimli dişlerini saklayan, ağzını öptüğünde dolduran dudaklarında yaşadı. Soluklar buluştuğunda hoşluk çoğalıyordu. Ağzının içine konuşmayı pek severdi. Hemen dilini yakalayıp bırakmadı bir süre. Kadın, “Isırma!” diyebildi ancak.Sonra bıraktı kendini.Evet, hayır arasında yaşadıkları ikilemleri aşıyorlardı.“Evet” tüm ikilemlere meydan okudu durdu.

Yatak odası savaş alanına dönmüştü. Yürünen daha önceden mi belirlenmiş, yoksa her güzellikte olduğu gibi bunda da emek, sabır mı vardı? Erkek kadının kulak memelerinde gezinirken anlar yeni süreçleri yazmaya başlamıştı.

Kadının buğday teni susamışlığını kanıtlarcasına hiçbir isteğe hayır demiyordu. Oturduğu yatağında sırtüstü yatıp boynunda gezinen solukların göğüslerine, daha aşağılara inmesine iniltileriyle izin verdi. Aradığı, kadının giz yerlerinde miydi? Bunu duyumsayan kadın “Sev!” diye fısıldadı kulağına erkeğin. Artık dur durak bilmeyen bedenler gecenin sessizliğini bozduklarını unutmuşlardı.

Kadın kafasında duran çocuklarını,yalnızlığını paylaştığı anda da düşünmeden edemedi. Düşleri boy verirken yüreğindeki erkeksizliğe de dayanamıyordu. Tam üç yıl iç hesaplaşmalarla geçmişti. Güzelliğini, onurunu alıp giden o üç yıl öncesi hesap vermeliydi kendine. İstenmeyen yerde durmayacak kadar gururlu, iki oğlunun da sorumluluğunu üstlenecek kadar güçlüydü. Tek gücü beyniydi. Yılmadan üç yıla meydan okumuştu. Bugün ise  ikilemlere karşı koyarak yeni aşkını yaşamaya hazırlanıyordu. Artık usu, bedenin ikilemler karşısında duyduğu hazza hak veriyordu. Durmadan yineledi durdu kadın yüreği bu sevinci.

Dünün, yaşanan günün hesaplaşması gece boyunca sürdü kadının, erkeğin usunda.Oysa yaşam yaşanınca anlam kazanacaktı. Erkek göğsünden sızan terle kadını belinden yakalayıp kendine çektiğinde ikilemler azalırken  giz yerlerin sıcağında buluşan ikili, günün tadını çıkardılar. Artık uysallık her ikisinden de uzaklarda kalmıştı.

Kadın dününü düşünmeden edemedi. Ailesine karşın seçtiği evlilik onun için bir yanılgıydı. Bu tuzağa düşüren lüks şimdi bir hiçti onun için. Pırlantaların, elmasların en pahalısını takardı ak göğsüne, kalem parmaklarına. Her saat giyinip çıkardığı giysiler sıradan işlerdi. Kapıda özel arabasında şoförünün beklemesi mutluluk için yetmiyordu. Ayrı inançların, etnik toplumların insanı olmasını önemsememişti. Onun için “aşk” belirleyiciydi. Aşık mıydı? Şimdi geriye dönüp baktığında yanılgısının bir başka boyutunu görüyordu. Tam on yıl yanılgılarını taşıdı durdu. Ama artık dayanamadı yatağında aldatılışına. Bu, son noktayı koymuştu. Artık karar vermeliydi. Gençliği uçup gitmeden yeni aşkları tadabilirdi.Kuşatan kabuklarını kırabilirdi. 

Önünde duran yıllar anlam kazanmalıydı. Her uzandığı güzellik, hoşluk acılarla iç içe örülse de yaşanmaya değerdi. Her olumsuzluğun arkasından olumluluklar doğabilirdi. Yaşamın öğrettiklerinden yola çıkmalıydı. Aldatmalar, yanılgılar yaşamın gerçeğiydi. Tüm bunlar yılgınlığa düşürmüyordu onu. Ama yine de,“Ya çocuklarım!” diye usuna sordu. Sonra, “Hiç de engel değil!” diye sürdürdü iç konuşmasını. Kadın olması düşlerini yaşamasına nasıl karşı koyabilirdi ki! Düşler, düşünceler birbirini kovalayıp durdu gece boyunca.
   
“Göreceğiz, kim pes edecek!” uyarısını koynundaki erkeğin kulağına  ulaştığı doyumun tadıyla söylendi. Bu tümce  erkeği yiten yıllarına götürdü. Kendini bırakıp giden kadına kızmıyordu  şimdi. Hesaplaşmasını yıllar önce yaparken bu bırakılışını onuruna yedirememişti. Ama ya şimdi öyle mi? Hesap vereceği birinin olmamasına seviniyordu.

Erkeğin ulaştığı sonucun temelinde duran titizliği, huysuzluğu değildi kuşkusuz.Sevgisizlik,doyumsuzluk artıp durmuştu yıllar boyunca. Tüm olmazlar  bu duruma ulaştırmıştı. Şimdi  sevincini yaşamaya hazırdı. Dünkü kin sevince dönüşmüştü. Bu durumu çocuklarına anlatmak  gereğini de duymadı.

Her gece sırtını dönen kadınla kaç gecesini geçirmişti. Saymamıştı. Neden katlandın öyleyse sorusunu usundan geçirdi. Orada çocuklarını buldu. Oysa eve döndüğü bir gece çocuklarını komşulardan toplamıştı. Kimseye, nereye, ne zaman gittiğini sormadı. Beklediği buydu belki de. İşte bunun için ses çıkarmamıştı.

Karısının kaçışı başı önde gezmesine yetiyordu. Komşularının yüzüne bakamaz olmuştu. Suskun, insanlardan kaçan bir adam olup çıkmıştı. Oturduğu evin boşaltılması için satıldığı haberi onun için ayrı bir vurgundu.Yıllar önce karısının gönlü hoş olsun diye ona tapuladığı daire şimdi başkalarına satılmıştı. Bu da ikinci bir aldatılışıydı.

Sevdiği kadının, kulağına fısıldayan sesini alınca tüm düşündüklerinden sıyrıldı.Artık hayır diyecek, pes edecek zaman değildi.Kadının sorusunu “Sonuna kadar!” diye yanıtladı.İşte bu yanıt onların daha sıkı sarılmalarına, gece boyunca bütünleşmelerine  yetti.

Onlar  düşlerinin peşinden koşmaya kararlıydılar!