Yurttaş Gazeteciliği

ABD’de 1950 ve 1960’lı yıllarda yayın yapan medya kuruluşu temsilcileri iktidara karşı kendilerini işçi sınıfının yanında görmeye başlamışlardır. İşçi sınıfı ile gazeteci, medya çalışanı yakınlığı ile beraber medya kurumları işçi sınıfının haklarını savunan, dile getiren ve talep eden bir çizgide yayın hayatlarını sürdürmeye başlamışlardır.

Medya sektörünün parası olanların eline geçmesi ve tekelleşmeye başlamasıyla beraber yurttaş gazeteciliği uygulamaları görülmeye başlamıştır.

Türkçe de kamu ya da yurttaş gazeteciliği olarak ifade edilen bu kavram 90’lardan itibaren kurumsallaşmaya başlamıştır. Kişilerin medyayı sorgulaması ve dikkatli bir biçimde inceleme pratiklerinin gelişmesi yönünde adımlar atmasıyla son şeklini almıştır.

ABD’nin medya yapısının uygulayabileceği bir biçimde ortaya çıktığından Türkiye2de tam olarak uygulama şansı bulması bir hayli güçtür.

Yurttaş gazeteciliği mevcut çürümüş egemen medyayı tamamen devre dışı bırakarak ayrıntılı, derin ve gerçek habercilik öğeleri ile donatılmış esas bir medya tarzı arayışına girmişlerdir. Bu da yurttaş gazeteciliği ile tanımlanmaktadır.

Yurttaş gazeteciliğinin etik anlayışı bildiğimiz klasik habercilik anlayışının etik değerleri ile örtüşmektedir. Doğruluk, nesnellik, adil olma ve bağımsızlık.

Yurttaş gazeteciliğinin esasları: Yurttaş gazeteciliği haber tanımını genişletir.

- Haber yapma çerçevesini yeniden tarif ederek okuyucu ilgisini arttırmayla ilgilenir.

- Haberde dengelilik, okuyucular lehine yeniden tarif edilir.

- Yeni bir okur topluluğu oluşturulmaya çalışılır.

- Okurların gazeteleriyle etkileşim içine girecekleri kanallar oluşturarak, gazetecilerle yurttaşlar arasındaki mesafeyi kaldırmaya çalışır.

Yurttaş gazeteciliğinin en önemli ilkelerinden biri, haberi oluştururken konuyla ilgili tüm kaynaklara ulaşılması ve tüm kaynakların görüşlerinin alınmasıdır.

Türk basınında da, resmi kaynağın doğru bilgiyi aktardığı konusundaki ön kabulden dolayı haberde resmi kaynağa bağımlılık söz konusudur.

Yurttaş gazeteciliğinde ise, resmi makamların değil, esas olarak yurttaşın bilgi ve görüşleri önemlidir.

Yurttaş gazeteciliğinin ideolojisi, “olgulara, gerçeklere dayanarak yurttaşların haklarını savunmak ve onların beklentilerine medya aracılığıyla yanıt vermek” olduğundan, klasik gazetecilik ideolojisine yakın bir çizgide bulunmaktadır.

Yurttaş gazeteciliği, esas olarak ve en iyi şekilde ancak yerel medyada uygulanabilecek bir habercilik tarzıdır.

Çünkü yerel medya çalışanları, ulusal medya mensuplarına oranla okur-dinleyici-izleyici kitlesi ile çok daha fazla iç içedir. Bu nedenle çalıştığı bölgedeki gayri resmi haber kaynaklarını kullanma imkanları daha fazladır.

Yurttaş gazeteciliğini uygulayan 20 Amerikalı gazetecinin bu yöntemden çıkardıkları olumlu sonuçlardan bazıları şöyledir:

- Güvenilirliğin yeniden sağlanması

- Önemli kritik konulara yoğunlaşma

- Sıradan sorunların cazip hale gelmesi

- Olayın tüm taraflarını bir araya getirme

- Haber izleme ve aktarmanın yurttaş açısından anlamlı hale gelmesi

- Okurla somut canlı ilişki kurabilme

- Yurttaşların bizzat kendi sorunlarıyla ilgilenmelerini sağlama

- Yurttaşların sorunlarına önem vermeyi öğrenme

- Öncelikleri saptamayı öğrenme

Ahmet Buğra TOKMAKOĞLU

Abtokmakoglu@gmail.com